Предмет: Экология
Тип: Бақылау жұмыс
Объем: 10 стр.
|
Закрыть
|
Организмдердің қоректену тізбектері мен зат және энергия алмасу сипаттары
МАЗМҰНЫ
1.Экожүйедегі процестер 3
2. Организмдердің қоректену тізбектері мен зат және энергия алмасу сипаттары 7
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 13
1.Экожүйедегі процестер
Биоценоз. Табиғатта әр тұлі тұлердің популяциялары бірегей жүйелерге бірігіп, ірі бірлестіктер құрайды. Оларды ғылым тілінде «бірлестіктер» немесе «биоценоздар» деп атайды.
Биоценоз (Ыоз - өмір, һоіпоз - жалпы) табиғи жағдайлары бірегей жерлерде тіршілік ететін өсімдіктер, жануарлар және микроағзалардың жиынтығынан тұады. Биоценоз ұғымын алғаш рет ұсынған -неміс ғалымы К. Мебиус (1877 ж.).
Биоценозды зерттеуші ғылым саласы биоценология деп аталады. Биоценоз құрамындағы ағзалардың бір-бірімен қарым-қатынасын биоценотикалың тұғыда қарастыру қажет. Өйткені кез келген биоценоз өзімен-өзі жеке дамымайды. Ол әрқашан да өлі табиғатпен бірлестікте ғана өмір сүреді. Сондықтан биоценоз компоненттерінің қолайлы тіршілік ортасы — биотоптардан тұады. Яғни, биотоп — тірі ағзалардың жиынтығы, тіршілік ететін орта. Егер биотопты биоце¬ноз өмір сүретін орын ретінде сипаттасаң, онда биоценоз¬ды белгілі бір накты биотопқа тән, тарихи қалыптасқан ағзалар комплексі деп қарастыруға болады. Кез келген биоценоз биотоппен бірігіп, одан да жоғары деңгейдегі биологиялық жүйе - биогеоценозды түзеді.
Қазақстанда тың жөне тыңайған жерлерді игеру кезінде осындай жағдайлар алдын ала ескерілмегендіктен, кейін көп жерлер шаруашылық айналымына жарамсыз болып қалды, әрі ондай жерлерде эрозия кеңінен өріс алды. Ал, қазір ғалымдар игерілген тың аймақтардағы топырақтың беткі құнарлы қыртысының 30% -ға кеміп кеткенін анықтап отыр.
Биогеоценозды және онда болып жатқан әрекеттерді білу үшін мынадай негізгі көрсеткіштер белгіленеді:
2. Организмдердің қоректену тізбектері мен зат және энергия алмасу сипаттары
Әрбір түр органикалық заттар ыдыраған кезде бөлінетін энергияның бір бөлігін ғана пайдаланады. Ал, сол түрге қажетсіз, бұраң әлі энергиясы мол органикалық заттардың қалған бөлігін басқа ағзалар пайдаланады. Эволюция барысында әрбір биогеоценоздарда бастапқы қоректік заттан өзіне қажетті материалдар мен энергияны алатын, өзара бір-бірімен тығыз байланыста болатын түрлер тізбегі қалыптасқан. Көптеген түр (ағза) дараларының арасындағы мұндай күрделі байланыстарды қоректік тізбектер деп атайды.
Пайдалы энергия шығымының осындай көп болуына байланысты қоректену тізбегі онша ұзын емес, әдетте олар 3-5саты.
Құрлықтағы биогеоценозда өсімдіктер биомассасы сол өсімдіктермен коректенетін жануарлармен салыстырғанда әлдеқайда көп болады. Ал, жануарлардың биомасса¬сы олармен қоректенетін қоректену тізбегінің келесі сатысындағы жануарлар биомассасынан бірнеше көп бо¬лады.
Қоректену тізбегі, міне, осылай жалғаса берсе, әрбір келесі қоректену деңгейінде биомасса мөлшері орта есеппен 10 еседей кеми береді. Бұл заңдылық экологиялық пирамида ережесі деп аталады.
1. Продуценттер (латынша "ргосіисепііз" - түзуші, өндіруші;
түзушілер) - автотрофтар, яғни бейорганикалық заттардан
органикалык зат құраушылар. Бұл өнімдер кезектегі барлык организмдердің қорегі болып табылады. Оларға балдырлар, жабық
тұқымды және ашық тұқымды өсімдіктер, хемосинтездеуші бактериялар және тағы да басқалары жатады.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Жалпы биология, Сартаев А., Гильманов М. Алматы «Мектеп» 2006ж
2. Биология, р.Сәтімбеков, Р.Әлімқұлов, Ж.Шілдебаев Алматы, «Мектеп 2007 жыл
2. Жалпы биология Т.Қасымбаева, К. Мұхаметжанов., Алматы «Мектеп» 2006ж
3. Сүлейменов С.Қ-Қалдықсыз технология экология қызметіне /С.Қ Сүлейменов//-А; 1991.-128б
4. Жорабекова А.С. Экологиялық тәрбие-тұған өлкені сүюге баулу /А.С Жорабекова// Білім-2002.-№3-165 б
5. Таңатарова Қ.С. Экологиялық білім беру негізі /Қ.С Таңатарова// Қазақстан мектебі-2002.-№1-2.-42-44б
6. Қосанов О.С Экология және адам экологиясы /О.С Қосанов// Қазақстан
