Предмет: Педагогика
Тип: Курстық жұмыс
Объем: 25 стр.
Год: 2010
|
Закрыть
|
Синтаксис құрамы, тұрлаулы мүшелері және жалпылама түсінік
Жоспар
Кіріспе 3
I. Синтаксис туралы түсінік 8
1.1 Жай сөйлем синтаксисі 8
1.2 Сөйлем кұрамы 10
1.3 Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері 11
II. Сөйлем туралы түсінік және олардың түрлері 18
2.1 Хабарлы сөйлем 18
2.2 Сұраулы сөйлем 19
2.3 Лепті, бұйрықты сөйлемдер 19
2.4 Болымды және болымсыз сөйлемдер 21
ІІІ. Шешендік өнер туралы түсінік 26
3.1 Қазіргі шешендік сөйлеудің түрлері 26
3.2 Шешенге қойылатын шарттар 28
3.3 Көпшілік алдында сөйлейтін сөздің құрылымы 30
Қорытынды 33
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 35
Кіріспе
Жалпы жұмыстың сипаттамасы.
Диплом жұмысының көкейкестілігі:
Бастауыш сыныптарда оқытудың жаңа жүйесін пайдалана отырып,
шешендік сөздерден жай сөйлемдердің қолдануын үйрете отырып, оқушылардың талдау жұмыстарын меңгертуге және шешендік сөздердің тәрбиелік мәніне тоқталамыз.
Қазіргі қоғамдағы болып жатқан жаңа білімдік, мәдени-әлеуметтік, ғылыми-техникалық және т. б. өзгерістер балаларды тәрбиелеу ісін жаңа сатыға көтеруді талап етіп отыр. Бұл, өз кезегінде, балалардың саналы тәртібі, байымды мінезі туралы түсінігін қалыптастыру, оған сәйкес сезімін және сенімін тәрбиелеу қазіргі қалыптасқан, дәстүрлі әдістемелік жүйесін біршама өзгертіп, жетілдіруді қажет етеді. Осыған орай өткен ғасырлардағы озық педогогикалық және әдістемелік идеяларды қайтадан елегінен өткізіп, бүгінгі заманның талабына сай, біршама өзгерген және жаңа жағдайларда қолдану ерекше маңызға ие болып отыр. Сондықтан болашақ өміріміз жастардың қолында десек, кейбір жөн сілтер шешендік сөздердің қолданылуын балаларымызды тәрбиелеудің, олардың педогогикалық ой-пікірін, идеяларын тиімді үйлестіріп, ұштастыру мәселесінің шешілуіне ерекше көңіл аударылуға тиіс.
Диплом жұмысының зерттеу нысанасы:
Тұлғаның дамуы, тәрбиесі, қалыптасуы, балалардың жас кезеңдері және дербес ерекшеліктері, сонымен бірге ынтымақтастық педагогиканың мәні, негізгі идеялары қарастырылған.
Зерттеу пәні:
Бастауыш сыныптарда шешендік сөздердегі жай сөйлемдердің қолданылуы материалдарын мектептің оқу-тәрбие процесінде пайдалануға мұғалімдерді әдістемелік даярлау процесі.
Диплом жұмысының мақсаты мен міндеті:
I. Синтаксис туралы түсінік
1.1 Жай сөйлем синтаксисі
Адам өз ойын білдіргенде тек сөзбен ғана білдірмейді. Егер бір сөзбен білдірсе, онда ой толық анықталмайды. Сондықтан сөздерді бір-бірімен байланыстыра отырып, ойын толық жеткізеді. Мысалы: Самсаған көздің бәрі сені байқаған, бәрінде үн жоқ - деген сөйлемде, айтылған ой «жұрттың бәрі бір кісіге қарап, үн шығармай тыңдап тұр»- дегенді білдіреді. Осы ойды тек жекелеген сөздер мен беруге болмайды, ондай жағдайда айтылар ойдың жүйесі бұзылары анық. Адам бір - бірімен тілдеседі.
1.2 Сөйлем кұрамы
Сөйлем құрамының негізі - бастауыш пен баяндауыш болғанымен сөйлем құрамында баяндауыштың қызметі басым ерекше.
Сөйтіп мағыналық, синтаксистік қарым-қатынасқа түсетін сөздерді сөйлем мүшесі дейміз.
Тұрлаулы мүшелер.
Тұрлаулы мүшелердің синтаксистік қызметі бірдей емес. Әдетте бастауыш сөйлемде айтылатын ойға негіз болады, ол баяндауыш арқылы айтылған /ойдың/ қимылдың не басқа сапаның субъектісі /иесі/ болады.
Баяндауыш бастауыштың ісін, қимылын, күйін және басқа заттың, сындық сапасын білдіріп, бастауышқа бағынады. Бұл жағынан бастауыштан гөрі баяндауыштың синтаксистік қызметі анағұрлым басым болатыны белгілі.
1.3 Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері
Бастауыш пен баяндауыш сөйлем құрауға ұйытқы болатын басқа мүшелерді айналасына үйіріп тұратын бас мүшелер.
Бастауышқа қайталайтын негізгі сұрақтар кім?, не?
Бастауыш қызметінде жұмсалатын сөздердің көпшілік, тәуелділік жалғауларында жұмсалуына қарай жоғары сұрақтар да сол жалғауларда айтылуы мүмкін. Бұл сөйлемде бастауыш болар деген сөздерге жалаң күйінде қойылмайды; Баяндауышпен қабаттаса қойылады. Мысалы:
II. Сөйлем туралы түсінік және олардың түрлері
2.1 Хабарлы сөйлем
Синтаксистің басты зерттеушінің объектісі - сөйлем. Сөйлем сөз тіркесін қоятынын қарым-қатынасты қамтамасыз ететін тілдік материалдық бір тұтас бөлшегі. Біздің басқаға айтатыны деген ойымыз мақсатты болды. (кейде, мысалы).
Сөз - айналадағы обьективтік шындықтың адам басындағы сәулесі ретінде жеке-жеке ұғымды білдірсе сөз тіркесі олардың граматикалық тобын білдіреді. Ал сөйлем жеке ұғымды синтезі ретіндегі байымдауды хабарлауды сұрауды, модульдікті білдіреді . Әдетте жеке сөйлемнен аяқталып, ойымыз жеке сөйлемнен аяқтала бермейді.
2.2 Сұраулы сөйлем
Сөйлем тіл шылаулардың басты тәсілінің бірі. Жүздесіп және басқа амалдар арқылы, өзара сөйлемнен адамдар істің әр нәрсенің мән жайын білгісі келгенде, сұраулы сөйлемді, сұраулы түрлерін қолданады.
2.3 Лепті, бұйрықты сөйлемдер
Бұйрықты сөйлемдер біреуді іс істеуге жұмсалады. Мақсаты мен айтылады. Ондай мақсат пен айтылған сөйлемдер жалаң бұйрық ретінде ғана айтылмайды. Сонымен қатар, кісінің еркін, талабын кеңейтіп, тілігін жалынышын т.б. білдіреді. Бұйрықты сөйлем негізінде ауыз екі тілге тән. Көркем әдебиеттерде мұндай сөйлем диалогта жиі ұшырайды. Бұйрықты сөйлемдер етістіктің бұйрық және қалау райы арқылы жасалады. Олар сөйлемде баяндауыш болып жасалады да, сөйлем түгелімен, асқақ жолмен айтылады. Бұйрықты сөйлемдердің айтылуы, әуелі оларды қандай мазмұнда жұмсауына қарай, түрліше болады. Егер бұйрықты сөйлем, бұйыру мағынасында қатаң жұмсаса, ол көтеріңкі дауыспен айтылады.
2.4 Болымды және болымсыз сөйлемдер
Адам объектіні болмысты, ойлаған ойын хабарлауда сөйлемді не болымды, не болымсыз етіп қарайды. Мысалы, Бүгін қар жауады - дегенде, бүгін қар жаумайды дегенде де, өз кезінде шындық болуы мүмкін. Болымсыз сөйлем, болымды сөйлем арқылы жасалады. Және болымдығың қарама-қарсы мағынасын береді.
Қорытынды
Педагогикалық әдебиеттерге жасаған талдау, кешенді озық педагогикалық тәжірибелерді зертте, жоғары оқу орны студенттерінің даярлығындағы кемшіліктерді анықтау, мектеп мұғалімдерінің бастауыш сыныптарда шешендік сөздердегі жай сөйлемдердің қолданылуы материалдарын оқушы тәрбиесіне пайдаланудағы әдістемелік даярлығын зерделеу мынаны байқатты:
