Для Казахстана

КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың тақырыбының өзектілігі. Нарықтық қатынастардың дамуы мемлекет экономикасындағы жылжымайтын дүние мүлік ролін бағалау мен адамдар өмірінде елеулі өзгерістерге әкелді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – қазіргі уақыттағы жағдайға және ипотекалық несиелеудің Қазақстан Республикасындағы дамуына баға беру. Көрсетілген мақсатқа жету үшін келесі мақсаттар қойылған:
1 Ипотека институтының тууын зерттеу;
2 Шет елдердің тәжірибесі негізінде Қазақстанда ипотекалық несиелеу жүйесінің дамуының мүмкін үлгілерін қарап шығу;
3 Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй жағдайын ипотекалық тұрғын үй несиелеу жүйесін орындау алдында суреттеу;
4 Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеудің дамуы және енгізу процесін талдау;
5 Шығыс Қазақстан облыс тұрғындарының ипотекалық несиеге тұрғын үй сатып алуының инвестициялық мүмкіндіктерін бағалау.
Қойылған мақсаттар дипломдық жұмыстың құрылымымен шарттасылған және кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан, 35 атаудан құралған пайдаланған әдебиеттер мен 6 қосымшадан құрылған.
“Баспанаң болмайынша, түтін түтетіп, бала өсіру қиын” – демекші, тұрғын үйді сатып алу - әрбір жанұяға қажетті бірінші кезектегі қажеттілік.
Жылжымайтын дүние мүлік нарығының сегментінің ең дамыған түрі тұрғын үй нарығы болып табылады. Тұрғындар бөлігінің қажеттілігін қанағаттандыру мен қолдау, қазіргі уақытта маңызды мақсаттардың бірі. Бұрын, пәтерді сатып алатын адамдар, қолма-қол ақшамен бірақ алатын. Қазір сатып алушылардың негізгі жиыны өз кішкене пәтерлерін сатып, үлкен пәтерді қосымша төлеммен алып, өз тұрғын үй жағдайларын жақсартатын адамдар көбірек. Жылжымайтын дүние мүлік нарығындағы жағдай, көбіне осы сатып алушыларға байланысты.

I-бөлім. ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ МЕН ТӘЖІРИБЕСІ
1.1 Ипотекалық несиелеудің теориялық аспектілері

Нарықтық қатынастардың дамуы мемлекет экономикасындағы жылжымайтын дүние мүлік ролін бағалау мен адамдар өмірінде елеулі өзгерістерге әкелді.
Бұл жағдайда жылжымайтын дүние мүлік нарығының құру әдістері, жолдарды негіздеу және мәселені анықтау тұр, ол нарық субъектілерінің қажеттіліктерінің әсерін қанағаттандыруды қамтамасыз ету мәселесін шешеді. Жылжымайтын дүние мүлік нарығын тиімді басқару жалпы инфрақұрылымды құру мен дамыту нормативтік базаға кіретін жылжымайтын дүние мүлік пен мәмілеге мемлекетті құқықтарды тіркеу жүйесімен байланысты. Жылжымайтын дүние мүлікке жеке меншік ерікті сақтандыру жүйесінің құқықтарын қосарласып жүргізумен, салық салу механизмінің инвестициялық белсенділігің дамытуды ынталандыру мен тұрақтандыруды тұрғызу арқылы, Қазақстанның жылжымайтын дүние мүлік қызмет етуін, біріңғай мүліктік кемен түрінде қамтамасыздандырады.

1.2 Ипотекалық несие объектілері мен субъектілері
Ипотекалық несиелендіруді қаржыландыру формасы негізінде тұрғын үй құрылыс саласында ең көкейтесті тұрғын үй нарықтық экономикада – өсім индикаторының өкілетісі болады, экономиканың әртүрлі саласының даму динамикасын көрсетіп және мемлекет болашағы жалпы және өз болашағында халықтық сенімділігін суреттейді.
Тұрғын үй мәселесін шешу, әрбір қазақстандыққа қолайлы жағдай жасау экономиканы тұрақтандыру бағыты мен әлеуметтік саланы дамыту стратегиясы бүгінгі күні маңызды болып табылады.
Бюджеттік каржылықтың созылмалы жетіспеушілігі ақырғы жылдары, қаржыландырудың бюджеттік емес түпдеректен іздеу дәстүрлі болып кетті. Бұл қатынасты ұзақ мерзімді ипотекалық несиені дамуы тұрғын үйі мәселесін шешуде ең переспективалы және шешуші болады.
Ұзақ мерзімді ипотекалық несиені дамытудың басты мақсаты орташа табысты Қазақстан азаматтарының тұрғын үй құнының қол жеткізуді қамтамасыз ету жүйесінің жұмысын құру болады да, ол ұзақ мерзімді ипотекалық несие мен азаматтардың өз жеке каражаттарының тұрғын ұй нарығын монополиядан босатылған тұрғын үйді сатып алу нарығының принциптеріне негізделген.

1.3 Ипотекалық несие нарығының құрылымы
Ипотекалық нарықтың негізгі тағайындауы ипотекалық механизмге кепілзат ретінде салынған – жылжымайтын дүние мүлік кепілі міндеттердің кең көлемді орындауын қамтамасыздандыру қызметі үлкен потенциалды мүмкіндіктерді тәжірибеде өткізуді жасаудан құрылады.
Ипотекалық нарықтың екі деңгейлі сипаты бар, себебі әрбіреуі өзінің тұрын үйді ипотекалық несиелеудің өзіндік ерекшелігі бар болып, өзіндік процестер өтеді. Осыған сәйкес ипотекалық нарықты бастапқы және қайталама деп бөлуге болады.

Сур. 2. көрсетілгендей процедураны іске асыру көптеген жағдайда, қарызгердің тұрғын үй ипотекалық несие қатынастарында қатыспау жағдайында, борышқордың несиегермен өзара қатынастарының қажетілігі аяқталады. Банк үшін, жеке дара немесе мәнді екі жақты қатынас қарызгер мен несие қоржынын бір жақты толтыру ипотекалық нарықта ойдағыдай қызметпен қамтамасыздандырады. Банктің тағы да бір қызметінің маңызды жағы кезекті қарызгерге жаңа ұзақ мерзімді ипотекалық несие түрінде беруге дайын болған, жаңғырту несие қоры болып табылады. [6, б.104]

Сур.3. Қайталама ипотекалық несие нарығының субъектілері мен құралдары.
Осыдан, қайталама нарық инвестор мен несиелерді бастапқы ипотекалық нарықта байланыстырушы тобы болып, ипотекалық несиеге қаржылық ағынын бағыттау (облигацияларды шығарып оларды қаржылық нарықта орналастыру арқылы) мен инвесторлардың ақша құралдарының шоғырлануын қамтамасыз етеді. Осыған сәйкес қайталама нарығының маңызды мақсаты инвесторға салынған құралдарына қосымша кепілді беру, себебі олар кепілхатпен қамтамасыздандырған.
Тұрғын үй ипотекалық несие жүйесі бастапқы және қайталама ипотекалық нарықтарын біріктіретін (ҚОСЫМША А) көрсетілген. [7, б.104]
Қазіргі уақытта ипотекалық несиенің көптеген үлгілері әзірленген. Олар беру кестелері, өтеу және қызмет көрсетуі бойынша айырылады.
Ипотекалық несиенің негізгі үлгілері:

1.4 Ипотекалық несиені қолданудың шетелдік тәжірибесі
Нарықтық қатынастары дамыған елдерде ипотекалық несиенің алуан түрлері тәжірибеленді. Олар әр түрлі сипаттары бойынша сипатталады. Несиелеу объектісі, несиені қайтару кепілінің қамтамасыздандыру тәсілі, ипотекалық облигациялар нарығының сипаты және несиелеу субъектілері бойынша. Несиелеу объектілері жер учаскелерін сатып алу, жер учаскелерін иелену, тұрғын үй құрылысы және тұрғын үйге жатпайтын құрылыс. Кепілдіктер: сақтандырылған несиелер, сақтандырылмаған несиелер, басқа да кепілдіктер. Ипотекалық облигациялар нарығы: бастапқы нарық, қайталама нарық. Несиелеу субъектілері: құрылыс салушы несиесі, мердігер несиесі. Ипотекалық несиенің несиелеу объектілері бойынша келесі несиелерге бөледі: жер учаскелерін алу үшін; тұрғын үй құрылысына; жер учаскелерін иелену; тұрғын үйге жатпайтын құрылыс.
Несиені қайтару кепілі бойынша сақтандыру ұйымы мен қамтамасыздандыру деңгейі, яғни сақтандыру қорғанысына байланысты сыныпталады. АҚШ-та кепілхаттық қағазбен несиелер белгіленеді: федералдық тұрғын үй әкімшілігімен сақтандырылған, ардагер ісінің басқармасы, сақтандырылмағанмен.

II-бөлім. БАНК ҚЫЗМЕТІНЕ ҚАРЖЫЛЫҚ ТАЛДАУ
2.1 Банктің қысқаша сипаттамасы

Коммерциялық банк нарықтық экономиканың маңызды және бөлінбес элементі болып табылады. Екінші деңгейлі банктердің негізгі қызметі – несиелер міне қарызгер арасындағы делдалдылық. Сонымен қатар, банктер банктік емес құрылымға қарағанда, барлық мемлекет экономикасының ақша құралымының айналымының негізгі бөлігімен қамтамассыз етеді.
Банктік жүйеге үлкен көлемде ақша құралдарымен субъектілер саны кіретіндіктен, ондағы жүріп жатқан процестер ғылыми сипатқа ие және мемлекет қоғамына уақыт бойынша әсері салыстырмалы болып келеді.
Сондықтан, қаржы менеджерлеріне банк жағдайын талдауға үлкен көңіл бөлу қажет, талдау объективі сипатта болып және шындық ақпараттан құралу керек.
Коммерциялық банк қызметінің тұрақты талдауы, өзі үшін жәнеде салымшылары мен тапсырыскерлері үшін үлкен мағынаға ие. Коммерциялық банктер өз қызметінің талдауы негізінде, сонымен қатар басқа банктер қызметінде тиімділіктерін, жұмыс істеудің сапасын бағалап және де даму бағытының басымдығын анықтайды. Салымшылар мен тапсырыскерлер осындай талдау негізінде менімділік пен арғы өзара қатынастардың мақсатқа сай сұрағын шешу үшін, пайдалылығын анықтауға мүмкіндік алады.

2.1.1 Банк қызметіндегі негізгі жетістіктері
Кезекті қаражаттық жылды табысты аяқтап шығуға банкке орынды басшылық және мақсатқа бағытталған саясат рұқсат етті, даму динамикасын сақтау, кәсіпшілік потенциал, Қазақстанның қаражаттық нарығында лайықты орын және халықаралық компаниялардың мойындау және серіктерді тағы көбірек нығайтуға мүмкіндік берді.

2.2 Банк балансына талдау
Банктің қаржылық-экономикалық жағдайы туралы объективті ұғым болу үшін талдаудың екі блогын пайдаланады.
Талдаудың бірінші блогы актив пен сапасының көрсеткіштері, олардың өтімділігінен құрылады жәнеде банк – қарызгерінің қаржылық тұрақтылығын бағалауға көмектеседі.
Талдаудың екінші блогы банк қызметінің тиімділігін, қосымша және бөлшекті тиімділік көрсеткіштерін бағалап, негізгі көрсеткіштердің өзгеруінің себептерін жәнеде қызметтің тиімділігін бөлшекті нақтылау кіреді.
1 Активтер. Талданған кезеңде банк активтерінің өсімі пайыздық тұлғалауда 166,3% құраса, абсолютте 216 580 930 құрайды.
Активтер өсімі негізінен басқа банктердегі корреспонденттік шоттарда құрамдардың елеулі өсуі мен, сонымен қатар, ҚРХБ қаражаттар салдарынан. Инвестициялар елеулі өсті (220%), коммерциялық несиелер (127%), онымен қоса, бағалы қағаздар қоржыны (347%). Бір жолда актив баптарының ақша құралдары (-22,6%), ғимарат, жабдық және материалдық емес активтер (-79,2%) төмендеді. Тазартылған асыл металлдар саны өзгеріссіз қалды (өсім 8,2 %).
2 Пассивтер. Үш жылда банк қарызы 169,8% өсті, оның ішінде мерзімдік депозиттер 228,9% және талап етілмелі 145,9%, сәйкесінше, ҚРХБ мен Үкімет алдындағы қарыз 201,8%, басқа банктер мен ұйымдар алдындағы қарыз 194,8%, бағалы қағаздар 459,5%. Айта кететін бір жайт, мерзімдік салымдар мен депозиттер өсімі талап етілмелі депозиттер өсімінен 2 есе озық, бұл банк тапсырыскерлерінің сенімдері ұлғайып келетінін көрсетеді.
Банк капиталы екі жылда 146% ұлғайды. Бұл өзгеріс бөлінбеген табыс, пайда және қосымша капитал үлкеюінен туындады (ҚОСЫМША Г).
Банк қызметінің талдауы есептелген сәндендірілген баланс негізінде қоржынды шектеуді сақтау мен реттеу үшін банк мониторингі қызмет етіп, олар банкпен нақты кезеңге стратегия негізінде таңдалған.
Банктің меншікті қаражаты берілген талдау мақсаты бойынша екі құрамдас бөліктен құрылады: брутто меншікті қаражаты және нетто меншікті қаражаты. Банктің брутто меншікті қаражат көлемі көп, себебі олар меншікті қаражатың шашырату және нетто меншікті қаражатының нақты қалдық көлемі кіреді (ҚОСЫМША Д).

2.2.1 Банк активтерін талдау
Активтердің сапалық көрсеткіштер тобы, олардың банктің қор базасына қатынасын бағалауға мүмкіндік береді. Активтердің талдауы 2 кестесінде көрсетілген көрсеткіштер есептеулері арқылы жүргізіледі.
Кесте 2 – Банк активтерінің талдауы

2.2.2 Банк пассивтерін талдау
Пассивтер құрылымының көрсеткіштерінде банктің тұрақтылығы, міндеттердің беріктілігін, өтімдік және бөгеліс тәуекелділігінің азаю дәрежесін, капиталдың жеткілікті деңгейін мінездейтін көрсеткіштері көрінеді.
Банктің пассивтерінің талдауы 4-ші кестеде көрсетілген көрсеткіштер негізінде жасалған.
Кесте 4 – Банк пассивтерін талдау

2.2.3 Банк өтімділігін талдау
Банк көрсеткіштері міндетті мерзім бойынша ең тұрақсыз өтімділік құралдарының қамтамасыздандыру дәрежесін көрсетеді. Өтімділік талдау көрсеткіштер негізінде жасалып, кестеде көрсетілген. Банк өтімділігін талдау 6 кестесінде көрсетілген.
Кесте 6 – Банк өтімділігін талдау

2.4 Ипотекалық несиелеу нарығының динамикасы мен болжамы
Инвестициялық потенциалды орындау жөнделген инфрақұрылым, жетілдіруді талап ететін немесе жоқ болатын, заңгерлік механизмдердің тиімділігі барысында мүмкін, сонымен қатар, қаржылық мекемелер және нарық механизмдеріне сай.
Бұл экономикадағы потенциалға сәйкес, республика Үкіметінің нарықтық қайта құруларды және даму қорларының барын жүзеге асыруға даярлығы. Сур. 20. ағымдағы қарқынның өсуі сақталғанда ипотекалық несиелеудің динамикасы және болжамы көрсетілген.

III-бөлім. ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ ИПОТЕКАЛЫҚ НЕСИЕГЕ ТҰРҒЫН ҮЙ САТЫП АЛУЫНЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ МҮМКІНДІКТЕРІ
3.1 Шығыс Қазақстан облысының тұрғын үй нарығының негізгі даму тенденциялары

Соңғы жылдары тұрғын үй құрылысының облыста жандануының байқалуына қарамастан, халықты тұрғын үймен қамтамасыз ету әлеуметтік - экономикалық мәселелердің маңыздыларының бірі болып келеді. Ол Қазақстанның 3 аймағында өткір, мұнда тұрғын үй нарығындағы халықтың инвестициялық мүмкіндіктерінің нашарлауы тұрғын үйге бағалардың өсу шегінің халық табыстарының жоғарылауымен салыстырғанда озуымен байланысты. Сондай аймақтардың бірі болып Шығыс Қазақстан облысы саналады, оның мысалында тұрғын үйдің орташа құнын және халық табыстарын салыстыруға мүмкіндік беретін, тұрғын үйге қол жеткізу көрсеткіштерінің динамикасын байқауға болады.
Бірақ алдымен Шығыс Қазақстанның тұрғын үй нарығының ерекшеліктерін айқындау қажет.
Жалпы облыстың тұрғын үй нарығындағы жағдайы қолайлы емес: салынып жатқан тұрғын үй жеткіліктісіз, ал бар тұрғын үй қоры жақсы жағдайда емес және қайта жөндетуді қажет етеді. Облыстың барлық аумағында тұрғын үй ұсынысының үлгісі бірдей, яғни ұсынылған тұрғын үйлердің басым бөлігі қайталама нарықта, ал жаңа тұрғын үй құрылысының нарығы, мәнді дамымаған. Сонымен қатар, тұрғын үй нарығының бүгінгі кезеңдегі дамуындағы маңызды тенденцияларының бірі бастапқы нарықтағы ұсыныстың үнемі үзіліссіз азаюы болып келеді. Сонымен, бастапқы нарықтағы тұрғын үй құны қайталама нарықтың бағаларын 1,5-2 есе көп. Мұны тұрғын үй нарығының бастапқы кезеңдегі дамуы және тұрғын үйге несие беру механизмінің қалыптасу мүмкіндігіне қалыптасқан қайталама нарығының тұрғын үйді іске кірістірілетінін куәландырады. Тұрғын үй сұранысының құрылымында айқын өзгертулер байқалады: үлгі үлкен емес пәтерлерде тұратын халықтың үлес салмағы жеткілікті биік, ірі ақша қаражаттары бар, өз тұрғын үй жағдайын жақсартуға ұмтылған, дәулетті азаматтардың саны елеулі. Ипотекалық қызметтерге потенциалды тұтынушылардың басқа да категориясы бар – олар бір бөлмелі пәтерді сатып алуға мақсаты бар үй шаруашылықтары, сонымен қатар, жаңа құрылған және тұрғын үйді алғашқы рет ие болуға жиналған үй шаруашылықтары.

Сур. 23. Тұрғын үйлердің жалпы ауданның іске қосуының динамикасы (1993 жылға пайыздарда).

10-шы кестесінде көрініп тұрғандай 2004 жылы тұрғын үйдің жалпы ауданданының 61,8 мың. ш. метрі пайдалануға тапсырылған. Жалпы ауданы 59,6 мың. ш. метр 589 тұрғын үй және 2,2 мың. ш. метрлі 2 жатақхана, оның біреуі тұрғын емес жайдан қайта жабдықталған. 2003 жылмен салыстырғанда тұрғын үйдің жалпы ауданданының енгізуі 6,8% үлкейді.
Жалпы салынған үйлердің бір қабаттылар саны – 87,6%, екі қабаттылар – 11,5%, 3,4 қабаттылар – 0,9%.
Пайдалануға берілген пәтерлердің саны 596 құрады, соның ішінде 5 бөлмелі және одан да көп – 190, 3 бөлмелі – 183, 4 бөлмелі – 150, 2 бөлмелі –59, 1бөлмелі – 14. 2003 жылмен салыстырғанда пайдалануға берілген пәтерлердің саны 9 өсті. Бір бөлменің жалпы орташа ауданы 2003 жылы 100,1 ш. метрден 98,6 ш. метрге қарсы болды.

Сур. 26. Құрылыс ұйымдарының өз күштерімен орындалған, мердігерлік жұмыстардың көлемі (бағалар индексін есепке алып 1993 жылға пайыздарда).
13-ші кестесінде көрініп тұрғандай, облыста 2004 жылы ірі және орта мердігерлік құрылыс ұйымдарымен 13519,8 млн. теңге көлемінде өз күштерімен мердігерлік жұмыстар орындалған. Мердігерлік құрылымда жаңа құрылысқа, қайта құруға, кеңейтуге және техникалық қайта қарулануға 68,1% келді, 15,8% - күрделі жөндеуге, 9,8% - ағымдағы жөндеуге, 6,3% - басқа мердігерлік жұмыстарға. 2003 жылмен салыстырғанда өз күштерімен орындалған мердігерлік жұмыстардың көлемі 4,8% қысқарды. Жаңа құрылыстың көлемі және қайта құру 13,2%, ағымдағы жөндеу – 6,5% азайды. Күрделі жөндеу көлемі 7,1% өсті. [23, б.105]

3.2 Тұрғын үйдің орташа құны және орта есеппен жан басына шаққанда халық табыстарының есебі
ШҚО тұрғын үй нарығын зерттегеннен кейін халық үшін тұрғын үйге қол жеткізу көрсеткішті есептейік. Ол үшін тұрғын үйдің 1 ш. метрінің орташа құнын және орта есеппен жан басына шаққанда халық табыстарын білу қажет.
Тұрғын үйдің 1 ш. метрінің орташа құнын анықтайық. Зерттеу объектісі ретінде стандартты 2 бөлмелі жалпы ауданы 46 ш. метр «хрущевка» пәтерді аламыз, ол үш адамның әлеуметтік нормасына лайықты. Біздің таңдауымыз, бұл тұрғын үй түрі еңбек табыстарының жоғары емес дәрежесімен ескертілген, және 14- ші кестесінде келтірілген.
Кесте 14 – Жалпы ауданы 46 ш. метр стандартты 2 бөлмелі пәтердің орташа

3.3 Тұрғын үйге қол жеткізу коэффициентін және халықтың оны сатып алуына қаражаттарды жинақтау мүмкіндігін есептеу
Тұрғын үйдің орташа құны және орта есеппен жан басына шаққандағы халық табысы негізінде тұрғын үйге қол жеткізу коэффициентін есептеуді 17-ші кестесінде көрсетейік.
Кесте 17 – Тұрғын үйге қол жеткізу көрсеткішінің есебі

3.4 Президенттің 2004-2005 жылдардағы Қазақстан халқына Жолдауларына сәйкес ҚР ипотекалық несиелендірудің даму болашағы
ШҚО тұрғын үй нарығындағы жағдайды талдаудан келесі қорытынды жасауға болады, ипотекалық несиелендіру, жылжымайтын дүние мүлік объектілерінің құны мен жылжымайтын мүлікті сатып алатындардың ағымдағы табыстарының деңгейі арасында, жылжымайтын мүлік саласындағы өте маңызды қайшылықты шешуге бағытталған, механизм екен. Бұл жағдайда, жылжымайтын мүлікті сатып алатындардың ағымдағы табыстары арқасында тұрғын үйді сатып алу мүмкін емес. Демек, ипотекалық несиелендіру жүйесі көбірек дамыған болса, онда жылжымайтын мүлік айналымының нарықтық масштабы көбірек болады.

IV-бөлім. ЖОБАНЫҢ ҚАУІПСІЗДІГІ МЕН ЭКОЛОГИЯЛЫҒЫ
4.1 “ТұранӘлем Банк” АҚ мекемесінің маңайындағы көгалдандырудың маңызы

Көгалдандыру жүйесі банк аумағындағы өсімдік өсірудің құрылымды – жоспары болып табылады. Ол банктің бас жоспары мен қоршаған аумақтың жерін қолданудың жобасымен санаса жасалады. Көгалдандыру территориясының функционалдық басқармасын, денсаулық арттырудың және қызмет орындарының, тұрғын үйлер аулаларының жайлылығын көркейту.
Ғылыми – техникалық прогресс және жалғаушы урбанизацияның қазіргі кездегі міндеті жай ғана ағаш, бұта, басқа да өсімдіктерді отырғызу және көгалдандыру ғана емес, экологияға байланысты жоғары декоративті және жоғары қолайсыз өсу ортасына шыдамды биоценоздарды отырғызу мен қалыптастырудан тұрады. Қоршаған ортаны ландшафты – архитектуралық және фитомелиорациялық жолдармен қорғауды ұйымдастыру қажет.
Алаңқайырда жасыл көшеттер отырғызу жобаларын және оларды көркемдеу композицияларын ғана ойластыру емес, сонымен бірге экологиялық жағдайды да есепке алуды, яғни қоршаған ортаның ластану дәрежесін және қоршаған орта мен қоғамның өндірісті – техникалық іс-әрекетінің өзара әсер етуін қарастыра отырып бүгінде ландшафты архитектураның рөлі артып, дамып келеді. Қоршаған ортаға адамның әсер етуі – ғылыми – техникалық прогресс пен қоғамның дамуында еріксіз болатын жағдай. Урбанизация және ғылыми – техникалық революция жолында қоршаған ортаның (су бассейінінің, судың және топырақтың) тұрақты ластануы болады. Жасыл екпелер жоспарланған ұйымның құрамына үлкен әсер етеді және ұйым өмірінің өте жақсы экологиялық, микроклиматтың, сонитарио-гигиеналық жағдайын жасаудағы маңызды факторлардың бірі болып табылады.

4.2 Баспанадан адамдарды эвакуациялау жүйесін қамтамасыз ету
Адамдардың қозғалысы кез-келген сипатта қолданылатын ғимараттарға тән функционалдық процестердің бірі болып табылады. Адамдардың қозғалу заңдылығын білудің адамдар легі ағылатын, яғни барлық адамдар тобының бір уақытта, бір бағытта жүретін құрылыс, ғимарат, мекемелерді дұрыс жобалауда маңызы зор.

ҚОРЫТЫНДЫ
Ипотекалық несие үнемі жетілдіріліп дамып келеді, оның тек жылжымайтын дүние мүлік нарығының даму шарты өзгеруде. Экономикалық нарығының кейінгі тұрақтандыруының дамуында жаңа мәселелер туындап, оларды шешу үшін тұрғын үй ипотекалық несиелерді бағалаудың жаңа тәсілдемесінің туындауына әкеледі.
Коммерциялық банктің қаржылық жағдайын талдауды кейбір көрсеткіштер негізінде құруға болады, олардың бастылары болып капиталдың жеткілігі, активтер сапасы, баланстың өтімділігі, қызметің тиімділігі мен басқару деңгейі жатады. Есептеуге банк қызметі мен қаржылық жағдайын толығымен сипаттайтын қаржылық коэффициенттер алынған. Сонымен қатар, ипотекалық несиелеу нарығының динамикасы мен дамуына болжам жасалынды.

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИ КӨЗДЕРІ
1 Колобов С.С., Колобова В.С. Жилищное ипотечное кредитование: Состояние и перспективы развития – Москва, 2002
2 Алдаберген Ә. Ипотекалық кредит тұрғын үй алудың қолайлы мүмкіндігі // Егемен Қазақстан. – 2003. – 21 қаңтар. – Б. 2
3 «Реакция рынка на изменение условий ипотеки жилья» К. Исламов, председатель правления ОАО «Астана-Финанс» // АльПари, №2. - 2003 г. С. 58-62
4 Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулысы Республикалық ипотекалық несиелендіру қоры акционерлік қоғамын құру туралы // Егемен Қазақстан. – 1999. – 5 мамыр. – Б. 1
5 Агальцова С. Жилье в кредит // Банки Казахстана. – 2002. - №1. – С. 29-35
6 Бораш Қ. Ипотека: аңыз бен ақиқат // Егемен Қазақстан. – 2004. – 10 қаңтар. – Б. 3