Для Казахстана

КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазақстанның қоғамдық-саяси және әлеуметтік-экономикалық өмірінде өзгерістер болып жатқанда, оның өткен тарихи кезеңдерін түсіну мен зерттеудің маңыздылығының артатындығы белгілі. Еліміз тәуелсіздігін алған уақыттан бергі жылдарда қоғамда көптеген өзгерістер, жаңарулар болды. Өткен ғасырдың соңғы онжылдығынан бері ел экономикасын қазіргі заман талаптарына сәйкес дамыту шаралары жүргізілуде. Осыған орай, нарықтық шаруашылықтың ұлттық жобасын құрудың белсенді ізденістері басталды. Бүгінгі таңда кәсіпкерлікке кең ауқымды мемлекеттік қолдау көрсету, оның аясын кеңейту мәселелері жолға қойылып отыр. 2007 ж. Президент Н. Назарбаевтың Қазақстан халқына арналған Жолдауының он үшінші бағыты − шағын және орта кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі дәйекті іс-қимылға арналды [1, 11 б.]. Бұл міндетті жүзеге асыруда әлемнің дамыған елдерінің тәжірбиесіне сүйенумен қатар, отандық кәсіпкерліктің даму тарихына да назар аударудың мәні зор. Қазақстанға ресейлік отарлау процесімен қатар енген капиталистік қатынастардың ерекшеліктерін анықтау, бүгінгі нарықтық қатынастардың заңдылықтарын түсінуге мүмкіндік береді. Сондықтан, Қазақстанда кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуы, оның аймақтық ерекшелігін тиянақты түрде зерттеу - заман талабынан туындап отырған қажеттілік.
Қазақстанның оңтүстігі ерте дәуірлерден бері геосаяси, әлеуметтік-экономикалық, этно-демографиялық және мәдени жағынан маңызды аймақ болып табылады. Бұл өлкенің осындай артықшылықтарын қазіргі уақытта тиімді пайдалануды қамтамасыз ету үшін, оның экономикалық тарихына, әсіресе, ХІХ ғасырдың екінші жартысында қалыптаса бастаған жергілікті кәсіпкерлікті дамыту нәтижелеріне объективті баға беру қажет.
Кейінгі жылдары отандық тарихнамада кәсіпкерлік мәселесі бойынша зерттеулер жүргізу жандана бастады. Тарих ғылымыдағы бұл өзгеріс, Қазақстандағы кәсіпкерліктің қалыптасу және даму тарихына қатысты жаңаша тұжырымдамалар мен деректер қорын қалыптастыруымен құнды. Дегенмен, зерттеушілер тарапынан Қазақстанның оңтүстік аймағындағы кәсіпкерліктің қалыптасу және даму тарихы кешенді түрде қарастырылмады. Белгілі бір саланың дамуының шынайы көрінісін жасау, оның барлық жақтары қамтылып, олар өзара салыстырылған жағдайда ғана іске асатындығы белгілі. Сондықтан, зерттеуде елдің оңтүстігіндегі кәсіпкерліктің өнеркәсіп, сауда, ауыл шаруашылық және халыққа қызмет көрсету салаларында қалыптасып, дамуына басты назар аударылады. Сонымен бірге, кәсіпкерліктің дамуына әлеуметтік және этникалық тұрғыдан алғанда әр текті кәсіпкерлердің іскерлік мүмкіндіктері мен мемлекеттік қолдаудың ықпалына талдау жасау да өзекті болып табылады.
Осыған байланысты, бұл мәселенің зерттелуі өзекті болып табылады. Ол ең алдымен, 1861-1917 жылдардағы Қазақстанның оңтүстік аймағындағы кәсіпкерлік тарихындағы жетістіктер мен кемшіліктердің объективті бағалануына, сонымен қатар, жалпы Қазақстандағы кәсіпкерлікті дамытудағы әр аймақтың өзіндік орнын, ерекшелігі мен маңыздылығын айқындауға мүмкіндік береді.
Диссертациялық зерттеудің негізгі нысаны 1861-1917 жж. Қазақстанның оңтүстік аймағындағы кәсіпкерліктің қалыптасу және даму тарихы болып табылады.
Қазақстанның оңтүстік өлкесіндегі кәсіпкерліктің қалыптасуының алғышарттары мен оның дамуына тікелей ықпал еткен ішкі және сыртқы факторлар, кәсіпкерліктің түрлері мен оңтүстік өлкеге тән ерекшеліктері, кәсіпкерлердің әлеуметтік және этникалық құрылымы зерттеу пәні болып табылады.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Кәсіпкерлік теориясына арналған тарихнаманы негізгі үш топқа бөліп қарастыруға болады: шетелдік, ТМД елдері мен отандық зерттеушілердің еңбектері.
Шетелдік ғалымдардың ішінде «кәсіпкерлік» терминінің мәні мен мазмұнын кешенді зерттеуге А.Маршалл, И.Шумпетер, және т.б. батыстық ғалымдар өз еңбектерін арнады. Олар экономикалық теориядағы әр түрлі ғылыми көзқарастарға баға бере отырып, кәсіпкерлік пен оның қызметі туралы тұжырымдамалар жасады. Кәсіпкерліктің теориялық мәселелерінің одан кейінгі зерттелуін П.Друкер еңбегінен көруге болады. Ол «кәсіпкер» тұжырымдамасына толықтырулар енгізіп, кәсіпкерлік қызметке терең талдау жасап, кәсіпкерлік саласындағы басқарушылық қызмет аспектісін дамытты.
«Кәсіпкер» және «кәсіпкерлік» терминдерінің экономикалық мазмұнының тарихи қалыптасуын зерттеуге ТМД елдерінің В.Автономов, В.М.Воробьев, Л.Колесникова, С.К.Никитина және т.б. еңбектері үлес қосты. Аталған ғалымдардың зерттеулерінде ресейлік кәсіпкерліктің даму тәжірибесінің негізіндегі тұжырымдары ұсынылған.
Қазақстан зерттеушілері кәсіпкерліктің экономикалық ой тұрғысынан отандық нұсқасын жасауға ұмтылыс білдірді. Олардың ішінде О.Ж.Әлиев, Р.Т.Дуламбаева, Б.А.Жакупова және т.б. ғалымдардың еңбектерін атауға болады. «Кәсіпкер» термині туралы ежелгі заманнан қазіргі уақытқа дейінгі теориялар мен тұжырымдамалардың генезисіне О.Ж.Әлиев зерттеу жүргізіп, кәсіпкерліктің адамзат тарихында орын алған жеті кезеңін бөліп көрсетті.
Жалпы, кәсіпкерлік мәселесі бойынша экономикалық ойларды талқылай отырып, мынадай қорытынды шығаруға болады: экономикалық теорияда өндіріс және кәсіпкерлік процесінің басты ресурсы және факторы болып табылатын, кәсіпкерлік қызмет субъектісінің болмысын көрсететін, нақты «кәсіпкер» терминінің экономикалық категория ретінде жалпы қабылданған анықтамасы жоқ; экономика ғылымында кәсіпкерлік теориясын құрастыруға және кәсіпкерліктің экономикалық болмысын анықтауға мүмкіндік беретін фундаменттік негіз қаланған. Бірақ, оны жетілдіру үшін, кәсіпкерлік тәжірбиесі туралы жаңа заманғы және жергілікті тәжірбиелерді де ескеру керек.
Кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуын тарихи процесс ретінде зерттеу үшін, кәсіпкерлік тарихының тарихнамасын үш топқа, яғни революцияға дейінгі, кеңестік және қазіргі кезеңдерге жіктеуге болады.
Революцияға дейінгі дейінгі еңбектерде Қазақстанның экономикалық даму ерекшелігі әр түрлі аспектілер бойынша қарастырылды. ХІХ ғасырда қалыптасқан тарихнаманы, жалпылама экономикалық мәліметтер беретін А.И.Левшин, А.Н.Тетеревников, Е.Смирновтың еңбектері құрайды. А.И. Левшин қазақ қоғамындағы экономикалық қатынастарға, ал А.Н.Тетеревников қазақ даласындағы сауданың дамуына сипаттама жасады. Сырдария облысының саяси, экономикалық дамуы Е. Смирновтың еңбегінде қамтылды. Оның зерттеуі жалпы шолу сипатында қарастырылды.
Оңтүстік өлкенің отар аймаққа айналуы, патша әкімшілігінің отарлау саясаты жөніндегі еңбектер ХХ ғасырдың басында жарыққа шықты. Оның ішінде стратегиялық маңызды аймақтар мәселесі, оларды игеру жолдары И.В.Анчиков, И.И. Гейер еңбектерінде зерттелінді. И.В.Анчиков өз зерттеуін Түркістан өлкесін отарлау тақырыбына арнады. Аталған автордың еңбегі сол кезеңдегі қазақ қоғамына капиталистік қатынастардың енуі, кәсіпкерліктің тарихына қатысты фактілік деректер береді. Отар аймақтағы тұрпайы экономикалық қанауды тоқтатып, еркін капиталистік дамуды ұсынған авторлар да кездесті. Солардың бірі - И.И.Гейер. Ол Түркістан өлкесінің экономикалық даму деңгейінің төмендігі, өнеркәсіп орындарының ұсақ сипатта дамуы және капиталдың енуінің нашарлығын атап өтті. Аталған мәселелердің шешімін табу, несие жүйесін дамыту мәселесін көтеріп, ұсыныстар жасады.
ХХ ғасырдың екінші онжылдығында кәсіпкерліктің дамуы туралы жан-жақты мәліметтер беретін еңбектер жарық көре бастады. А.И.Добросмысловтың зерттеуінде Сырдария облысындағы қалалардың экономикалық дамуы, алғашқы кәсіпкерлер және олардың ұлттық құрамы, кәсіпкерлердің табысы, ақша айналымы туралы кең түрде жазылған.
Түркістан өлкесінің әлеуметтік-экономикалық дамуына жан-жақты шолу В.И.Масальский, В.А.Васильев еңбектерінде жасалды. Оңтүстік Қазақстан экономикасының капиталистік белгілеріне В.И.Масальскийдің еңбегінде назар аударылды. Онда мал шаруашылығы, өнеркәсіп және сауданың дамуы қарастырылып, капиталдың өнеркәсіпке қарағанда саудаға көп жұмсалғандығы, несиенің өсімқорлық сипатта болғандығы жайлы пікір білдіріледі. В.А.Васильев Жетісу облысында ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу кәсіпорындарының пайда болуы, өнеркәсіп орындарының техникалық жабдықталуы, ондағы жұмысшылардың жағдайы туралы зерттеулер жүргізді.
Сауда-өнеркәсіп орындарының дамуы В.В.Заорская мен К.А.Александердің зерттеуінде талданды. Олар Түркістан өлкесіндегі өнеркәсіп орындары, олардың капитал айналымы, жұмысшылардың саны мен жағдайы, өнеркәсіптік салықтан түсетін мемлекеттік кіріс мәселелеріне көп көңіл бөлді.
Балық кәсіпшілігінің дамуы, осы саладағы кәсіпкерліктің қалыптасу тарихы Л.С.Берг және В.И.Майснер және т.б еңбектерінде зерттелді. Л.С.Берг өзінің еңбектерінде Сырдария және Арал теңізіндегі балық аулау кәсіпшілігі жөнінде көлемді зерттеулер жүргізді. В.И.Майснер Жетісудағы балық кәсіпшілігінің даму мүмкіндіктерінің жоғары екендігі жайлы пікір білдірді.
Қарастырып отырған аймақтағы мақта өсіру саласындағы кәсіпкерліктің тарихы А.Ф.Губаревич-Радобыльский, С.Г.Гулишамбаров зерттеулерінде қарастырылды. А.Ф.Губаревич-Радобыльский Түркістанның Ресеймен және басқа да Азия елдерімен сауда байланысы, ондағы тауар айналымы және елдегі мақта өсірудің қолға алынуын зерттесе, С.Г.Гулишамбаров Түркістан өлкесіндегі мақта кәсібі мен кеден және баж салығы тарихына назар аударды.
Қарастырылып отырған кезеңдегі Қазақстанның экономикалық жағдайы ХХ ғасырдың басындағы ұлттық интеллигенция өкілдерінің еңбектерінде талданды. Олардың ішінде Ә.Бөкейханов, М.Тынышпаев және С.Асфендияровтардың еңбектерінің маңызы зор. С.Асфендияров ресейлік капитализмнің қазақ даласына ену жолдары мен түрлерін айқындау қажеттілігін атап көрсетті және сауда капиталы туралы мәселеге көңіл бөлді.
Кеңестік дәуірдің зерттеушілері патша өкіметінің саясатындағы оңтүстік аймақтың орны мен патшалық отарлау ерекшелігі, жүргізілген әкімшілік реформалар нәтижесі, қазақ қоғамының саяси-экономикалық дамуы, қоныстандыру нәтижелері жөнінде құнды еңбектер жазды.
Түркістан өлкесінің саяси, экономикалық және әлеуметтік жағдайының өзгеруін, өнеркәсіп дамуының отарлық сипатын алғашқылардың бірі болып П.Г.Галузо зерттеді. Ол шаруашылық түрлерінің дамуына, өлкедегі мақта шаруашылығының өркендеуі, ондағы кәсіпкерлердің еңбегіне талдау жасады.
Осы кезеңдегі Қазақстанның этникалық, саяси, әлеуметтік-экономикалық тарихын зерттеуге Э.Герасимов және Т.К. Литвиновтар үлес қосты. Революцияға дейінгі Қазақстандағы сауда мәселесінің түрі және сипаты мәселесін Т.К.Литвинов зерттеді. Ол бай қазақтардың шаруашылығы бірте-бірте өзінің натуралдық сипатынан айырылып, сауда айналымына тартыла бастағанын дәлелдеді.
Осы уақытта деректер мен материалдардың жинақтары жарық көрді. Соның маңыздысы - Түркістан аймағындағы әкімшілік бөліну, жаңа жерлер үшін қабылданған мемлекеттік салық жүйесі жайлы мәліметтер қамтылған жинақ. Онда М.Г.Масаевичтің құрастыруымен Түркістан өлкесінде 1867 ж., 1886 ж., 1891 жылдары жүргізілген реформалардың материалдары берілді.
ХІХ ғ. 70-80-ші жж. кеңестік тарихнамада кәсіпкерлік тарихына жеке зерттеу арналған жоқ. Дегенмен, капиталистік қатынастарды зерттеу барысында мәселенің жекелеген салалары қарастырылды. Қазақстанда ауыл шаруашылығы саласына капиталистік қатынастардың ену мәселесін С.А.Сүндетов зерттеді.
Байлардың жаңа әлеуметтік түр алуы, яғни буржуазиялануы туралы мәселе терең зерттеуді қажет еткен мәселелердің бірі болды. С.Е.Толыбеков байлардың жаңа әлеуметтік топ емес, олар монғол шапқыншылығына дейін де өмір сүргендігі жайлы пікір білдірілді. Оның еңбегі Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық құрылымын зерттеуге арналған маңызды еңбек болып саналады.
Ц.Л.Фридман революцияға дейінгі кезеңдегі банк, несие жүйелерінің пайда болуы мен даму процестеріне талдау жасап, Қазақстан экономикасындағы шетел капиталының үлесін зерттеді.
ХІХ ғ. соңында – ХХ ғ. басындағы Қазақстанның аграрлық мәселесін Б.Сүлейменов зерттеді. Оның зерттеуінде қазақ ауылдарында кулактардың пайда болғаны, олардың көпшілігінің тауарлы егіншілік пен малшылықты саудамен байланыстырғаны және жәрмеңкелер ұйымдастырғаны қарастырылды. Ж.К.Қасымбаевтың зерттеуі Қазақстанның Орталық Азия және Қытаймен сауда қарым-қатынастары мәселелеріне арналды. Қазақстандағы кәсіпкерліктің дамуына патша үкіметінің салық жүйесінің әсеріне байланысты мәселеге К.Р.Несіпбаеваның кандидаттық диссертациясында талдау жасалды.
Қазіргі кезеңдегі отандық зерттеушілердің еңбектері кәсіпкерлік тарихын зерттеуде маңызды орын алады. Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі жаңа даму кезеңіне аяқ басуы, кәсіпкерліктің тарихына деген қызығушылықты арттыра түсті. С.Қ.Игібаевтың зерттеуінде алтын өнеркәсібіндегі жұмысшы табының қалыптасуы мәселесі қарастырылды. Ол, Ресей капитализмінің дамуы, өнеркәсіп төңкерісінің аяқталуының Қазақстанның алтын кеніштерінің техникалық деңгейінің жоғарлауына ықпал еткенін, бірақ оның баяу жүргендігін дәлелдеді. Т.Садықұлының монографиясында өндірістік өнеркәсіптегі кәсіпкерлерлердің қызметі мен мемлекеттің өнеркәсіпті дамыту бағытындағы саясаты бойынша мәліметтер берілген. Қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі, қолөнер кәсіпшілігінің халыққа қызметі туралы талдаулар С. Мадуановтың еңбегінде жасалады. Оңтүстік Қазақстан өлкесіндегі өнеркәсіп мен сауданың дамуы С.Н.Наумов және Ө.Қ.Қожақовтың кандидаттық диссертацияларында қарастырылды. Қазақстан тарихының тарихнамасында қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымын сараптау мақсатында тарихнамалық зерттеулер жүргізілді. Олардың ішінде Д.И.Дулатова және Т.Төлебаевтің еңбектері маңызды болып табылады.

(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана

Қорғауға ұсынылатын негізгі тұжырымдар:
- Қазақстанның оңтүстік аймағындағы кәсіпкерлік, Ресейдің капиталистік қатынастарының енуі негізінде, отарлық сипатта қалыптасты;
- жергілікті өнеркәсіп кәсіпкерлігі кең түрде дами алмады. Оған пайдалы қазбалардың игерудің мардымсыздығы, өндіріс капиталы мен біліктіліктің жетіспеуі себеп болды.
- оңтүстік өлкеде басқа кәсіпкерлік түрлеріне қарағанда, неғұрлым жоғары пайданы қамтамасыз ететін - сауда кәсіпкерлігі белсенді дамыды. Өлкенің қолайлы табиғаты, аймақ территориясының географиялық жағынан қолайлы орналасуы, халықтың тығыздығы сауданың дамуына жағдай туғызды. Дегенмен, Ресей мен Орта Азияның сауда капиталы жоғары маңызға ие болып, ал ішкі нарық көбінесе ауыл шаруашылық өнімдерімен ғана шектелді;
- оңтүстік өлкенің табиғи ерекшелігі ауыл шаруашылығы саласындағы кәсіпкерліктің қалыптасуына қолайлы жағдай туғызды. Аталған саладағы кәсіпкерліктің дамуына, ең алдымен патша әкімшілігі мүдделі болып, оны нығайтуға қолдау білдірді. Дегенмен, бұл кәсіпкерлік тәуекелділікті қажет етті. Табиғи қолайсыздық туындаған жағдайда, кәсіпкер осы іске салған барлық қаржысынан айырылып қалуға мәжбүр болды. Сондықтан, аймақтың кәсіпкерлері сауда сияқты неғұрлым жеңіл салаларға көп көңіл бөлді;
- қарастырылып отырған кезеңде елдің оңтүстігінде халыққа тұрмыстық қызмет көрсету саласындағы кәсіпкерлік көліктік, қолөнер-шеберханалық және тұрмыстық қызмет тұрғысынан сипатталды. Бұл саладағы кәсіпкерліктің дамуына қоныс аударушылар ықпалы етті. Ал, қазақтар оған кеш бейімделді, себебі дәстүрлі қазақ қоғамы үшін ақылы қызмет көрсету түсінігі бөтен болды;
- оңтүстік қазақстандық кәсіпкерлердің этникалық және әлеуметтік құрылымы әр түрлілігімен ерекшеленді. Уақыт талабына сәйкес үкімет, халықтардың шығу тегі мен әлеуметтік дәрежесіне қарамастан кәсіпкерлікпен айналысуға рұқсат етті. Дегенмен, қоныс аударушы орыс кәсіпкерлерінің жергілікті кәсіпкерлерге қарағанда мүмкіндіктері басым тұрды. Қазақтардың кәсіпкерлікке бейімделуі баяу жүрді. Оған орыс және ортаазиялық кәсіпкерлердің бәсекелестігі, қазақтар арасындағы қалыптасқан көшпелі өмір салты әсер етті.
Диссертацияның құрылымы. Диссертация терминдік сөздердің түсініктемесінен, қысқартулардан, кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған деректер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана

НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Кіріспеде диссертация тақырыбының өзектілігі, негізгі нысаны, зерттелу деңгейі, мақсаты мен міндеттері, әдіснамалық ұстанымы, ғылыми жаңалығы, мерзімдік, аумақтық шегі, ғылыми-практикалық маңыздылығы және құрылымдары айқындалады.
«1861-1917 жылдар аралығындағы Қазақстандағы кәсіпкерліктің қалыптасуы » деп аталатын бірінші бөлім екі бөлімшеден тұрады.
«Оңтүстік Қазақстанда кәсіпкерліктің қалыптасуының тарихи және саяси алғышарттары» атты бөлімшеде ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы Ресей империясының Қазақстанның оңтүстік өлкесін отарлауын аяқтауы, патша үкіметінің жүргізген реформаларының кәсіпкерліктің қалыптасуына ықпалы қарастырылған.
ХІХ ғасырдың 60-шы жылдарында Ресей империясы қазақ даласында реформалау процесін қолға алды. Қазақстанның отар аймаққа айналуы, оның барлық аймақтарының әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуына түбірлі өзгерістер әкелді. Осы кезеңде жүргізілген саяси реформалардың барысында, оңтүстік өлкедегі кәсіпкерліктің дамуына оң ықпал еткен факторлар қалыптасты. Ресей империясы енгізген заңдардың отаршыл сипатына қарамастан, олар қазақ қоғамының өмір салтына жаңа серпілістер алып келді. Натуралды шаруашылыққа бейімделген жергілікті халық, саяси өзгерістердің әсерімен жаңа ізденістер арнасына түсті.
Патшалық үкіметтің салық саясаты отарлаудың басты белгілерінің бірі болды. ХІХ ғ. екінші жарытысында енгізілген салық жүйесі өзінің өсу бағытын ұстанғандығымен ерекшеленеді. Мысалы, 1837 ж. Орынбор әкімшілігі енгізген түтін салығы 1 рубль 50 тиынды құраса, 1867 ж. 2 рубль 75 тиын, ал, 1891 ж. 4 рубльге көтерілді [2; 303 б.]. ХІХ ғ. 90-жж. кейінгі кезеңде барлық салықтар (түтін, жер, әкімшілік, ауыл старшыны және олардың кеңселерін қамтамассыз ету салықтары) әр үйге орта есеппен 8 рубльді құрады, ал, 1910 ж. бұл көрсеткіш 14 рубльге жетті [3; 12 б.]. Салықты өсіру арқылы, патша әкімшілігі одан түскен кірістің негізінде алғашқы кәсіпорындарды ашуға мүмкіндік алды.
Орыс әкімшілігі Орта Азиямен экономикалық қарым-қатынасты кеңейту мақсатында сауда қатынастарын әрі қарай дамытуға қолайлы саясат ұстанып, бірнеше нақты іс-әрекеттер жүргізді. Осыған орай, 1868 ж. бастап сауданың барлық түрлеріне салынатын баж салығы алынып тасталынды [4; 478 б.].
Патша үкіметі жаулап алынған жерлерде саяси тұрақтылыққа қол жеткізу мақсатында, орыстарды қоныстандыру саясатын ұстанды. Жаңа қосылған шет аймақтарды қарқынды отарлау мақсатында патша әкімшілігі алғашында казак әскерлерін, кейінен шаруаларды қоныстандыру шараларын бастады. Қоныс аудару саясаты негізінде өлкенің кәсіпкерлік тарихының бастапқы кезеңі қалыптасты. Әсіресе, кәсіпкерлер қатарының артуына осы бағытта жүргізілген шаралар тікелей әсер етті. Сонымен, ХІХ ғ. екінші жартысында жүргізілген реформалардың нәтижесінде, қазақ даласында кәсіпкерліктің қалыптасуына тарихи-саяси алғышарт жасалды.
«Кәсіпкерліктің қалыптасуының экономикалық базасының құрылуы» деген бөлімшеде орыс отарлауы қарсаңындағы қазақ жерінің дәстүрлі шаруашылығы, қазақ қоғамына капиталистік қатынастардың енуі, кәсіпкерліктің қалыптасуына қолайлы жағдай туғызған инфрақұрылымның дамуы зерттелінген.
Аймақтың ХІХ ғасырдың 60-шы жылдарға дейінгі экономикасы дәстүрлі шаруашылық негізінде дамыды. Сонымен қатар, осы уақытта өлкенің экономикасы орыс және ортаазиялық әскери шабуылдардан әлсіреген болатын. Ал, патша әкімшілігінің тарапынан жүзеге асырылған экономикалық мазмұндағы іс-шаралар, қазақ қоғамының әлемнің экономикалық жүйесінде болып жатқан өзгерістеріне тартылуына әсер етті. Әсіресе, капиталистік қатынастардың негізгі белгілерінің бірі болып табылатын – кәсіпкерлікті қалыптастыруға қажетті экономикалық алғышарттар туындады. Дегенмен, оңтүстік өңірдегі кәсіпкерліктің қалыптасуына тек ресейлік капиталистік қатынастардың енуі ғана емес, сол сияқты аймақтың климаты, құнарлы жер және су ресурстарының ықпалы да зор болды.

(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана

Теміржолдар салу арқылы, патшалық Ресей Орта Азия мен Шығысқа баратын жолын ашып, сыртқы сауданы дамытуға мүмкіндік алды. Теміржолдар салу ісі ХХ ғасырдың басында Қазақстан территориясын жылдам қарқынмен қамти бастады. Теміржол құрылысының салынуы Қазақстанда тауар-айырбас және ақша-тауар қатынастарының дамуына ықпалын тигізді. Сонымен бірге, қоныс аудару процесінің күшеюіне де әсер етті.
Қорытындылай келе, 1861-1917 жылдар аралығында қазақ жерінде кәсіпкерліктің қалыптасуына негіз болған экономикалық алғышарт жасалды. Осы кезеңде қазақ жерінде кәсіпкерліктің дамуына ықпал етуші факторлар туындады. Оның ішіндегі ең негізгілері - банк-несие жүйесі мен теміржолдардың салынуы болып табылады. Сөйтіп, Қазақстанның оңтүстігі жаңа экономикалық аймаққа айнала бастады.
«Қазақстанның оңтүстік аймағындағы кәсіпкерліктің даму ерекшеліктері» деп аталатын екінші бөлім төрт бөлімшеден тұрады.
«Аймақтағы өнеркәсіп орындарының дамуының кәсіпкерлікке тигізген ықпалы» деп аталатын бөлімшеде, Қазақстанда өнеркәсіп орындарының дамуының кәсіпкерлікке тигізген ықпалы зерттелінеді.
Қазақстанда өнеркәсіп орындарының дамуы, осы салада кәсіпкерліктің қалыптасуына мүмкіндік туғызды. Кәсіпкерлер ең алдымен, тау-кен өндірісі маңына шоғарланды. Ресей мемлекеті үшін қазақ даласының қойнауындағы қазба байлықтар үлкен қызығушылық туғызды. Оларды іздестіру және оны игеру барысында патша әкімшілігі қазақ жерінде біртұтас іс-шаралар жүйесін жүргізді.
Қазақстанның оңтүстік өлкесінде тау-кен ісінің неғұрлым белсенді дамыған уақыты - 1866-1867 жылдар болды. Орынбор генерал-губернаторлығына 1866 жылдың 1 шілде – 1867 жылдың мамыры аралығында өнеркәсіпшілер ашқан алтын және басқа да тау-кен байлықтарын өндіріске қосу туралы барлығы 57 өтініш түскен. Бірақ, одан кейінгі жылдары өтініштер саны төмендеді [3; 14 б.].
Қарастырылып отырған аймақтың ең жоғарғы дәрежеде орын иеленетін минералды қазба байлығы - тұз өндірісі болды. Мемлекет саясаты бойынша халықтың барлық сословиеден шыққан кәсіпкерлеріне минералды қазба байлығын еркін игеру мүмкіндігі берілді. Аймақтағы көмір кендерін өндіру ХІХ ғ. 80-жж. қолға алынды. Кәсіпкерлер өздерінің өндіріс орындарын отынмен қамтамассыз ету мақсатында ғана қолға алған болатын. Себебі, өлкедегі көмір кендерінің сапасы нашар болды.
Қазақстанның оңтүстік өлкесіндегі тау-кен өндірісі саласындағы өнеркәсіптің даму барысында бірқатар кедергілер орын алды: өлкедегі пайдалы қазба байлығының мардымсыздығы (минералды қазбадан басқа); өлкеде тұтас та терең геологиялық зерттеудің жүргізілмеуі; өндіріс капиталының жетіспеуі; барлау жүргізуге рұқсат алуда формальды істердің көптігі; орыс кәсіпкерлері мен жергілікті тұрғындардың бірлесіп әрекет жасамағандағы. Тау-кен ісінде басты орынды орыс капиталы иеленсе, одан кейінгі орында жергілікті кәсіпкерлер тұрды.
Қазақстанның оңтүстік аймағында өңдеуші өнеркәсіптегі фабрика–зауыттық типтегі кәсіпорындардың қалыптасуы көрініс берді. Өлкедегі тері өңдеу зауыттары экономикалық жағдайдың дамуында маңызды орын алды. Қазақтар мал өнімдері: тері және жүн шикізаттарын өңдеу орталықтарына өткізіп, пайда тапты. Дайын шикізаттар Ресейге тасылып, орыс көпестері бұл салада үлкен байлыққа ие болды. Оңтүстік өлкеде егіннің өсірілуі, дәнді дақылдарды өңдеу кәсіпорындарының жұмысын жандандырды. Ұн диірменін ұстау мемлекет тарапынан қадағаланып, міндетті түрде диірмен алымы алынып отырды. Одан мемлекет айтарлықтай кіріс түсірді. Қазақстанның оңтүстік өлкесінде ауылшаруашылығы өнімдерін өсіру және өңдеу фабрикаларының бірі − темекі өндірісі болды. Қарастырып отырған кезеңде бұл сала өзінің алғашқы даму деңгейінде тұрды. Өнеркәсіп орындарының ішінде мақта тазалайтын зауыттар жабдықталуы жағынан айтарлықтай жоғары тұрды. Олар су, бу немесе керосин двигательдерімен жұмыс істеді. Қазақстанның оңтүстік өлкесінде, оның ішінде Сырдария облысына қарасты Шымкент және Түркістан қалаларында мақта зауыттары осы аймақтарда өсірілген өнімді өңдеді.
Аймақтың өңдеуші өнеркәсібі жеке иеліктегі кәсіпорындар сипатында болды. Ресейлік кәсіпкерлер қазақ жерін шикізат көзі ретінде бағалап, өз капиталын тез және артығымен өндіріп алатын шағын, ұсақ және орта кәсіпорындарға салды. Олардың ішінде арақ-шарап, сыра, сабын қайнату, балауыз жасау және т.б. кәсіпорындар болды. Қарастырылып отырған кезеңде, оңтүстікте әлемде сирек кездесетін дәрілік өсімдік өсті. Одан іш ауруларын емдейтін сантонин өндірді. Кәсіпкерлер осы өсімдікті өңдеуге қызығушылық танытты. Соған байланысты, Шымкентте сантонин зауыты ашылды. Бұл өндіріс кәсіпкерлерге мол пайда әкелді.

(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана

ҚОРЫТЫНДЫ
Қорытындыда зерттеу жұмысының негізгі нәтижелері жинақталып, диссертацияның ішкі мазмұнынан туындайтын тұжырымдар жасалынды:
1. ХІХ ғ. соңы −ХХ ғ. басында Қазақстанның оңтүстік аймағында капиталистік даму отарлық-бағынышты түрде қалыптасты. Бұл жергілікті экономиканың көптеген салаларының кең түрде дамуын тежеді. Патша әкімшілігінің қазақ жерін тек шикізат көзі, тауар өткізу нарығы және арзан жұмыс күші ретінде бағалауы, жергілікті кәсіпкерліктің дамуына да отарлық сипат берді.
2. Қарастырып отырған аймақта тау-кен ісінің дамуы төмен, ал өнеркәсіптің өңдеуші саласы жоғары дәрежеде болды. Себебі, бұл саладағы кәсіпкерлік, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу негізінде қалыптасып, дамыды.
3. Өлкенің сауда саласындағы кәсіпкерлігі қазақ-орыс саудасын дамытуға бағытталды. Ол орыс сауда капиталы мен оның өкілдерінің қазақ даласына енуіне мүмкіндік берді. Кейіннен сауда кәсіпкерлігінің неғұрлым жетілген түрлері ұйымдастырыла бастады.

(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР ТІЗІМІ
1 Н.Ә.Назарбаев. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтің Қазақстан халқына Жолдауы. Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан // Егемен Қазақстан. – 2007. – 28 ақпан. – 12 б.
2 Кронгардт Г.К. Национальный состав населения Южного Казахстана в конце ХІХ в. // Ист. науки: сб. ст. – Алма-Ата, 1976. –вып. 3. –С.33-37.
3 Галузо П.Г. Туркестан-колония. (Очерк истории колониальной политики русского царизма в Средней Азии) – Москва: Изд. Коммунистического Университета трудящихся Востока им. И.В.Сталина, 1929. –227 с.
4 Лаверычев В.Я. Государство и монополии в дореволюционной России. Проблемы вмешательства абсолютного государства в экономическую жизнь и воздействие капиталистических монополий на государственный аппарат. –Москва: «Мысль», 1982. –200 с.
5 Өзбекстан Республикасының орталық мемлекеттік мұрағаты (әр қарай - ӨР ОММ). И-17-қ., 1-т., 13947-іс, 1-п.
6 ӨР ОММ, И-17-қ., 1-т., 13950-іс, 15-п.
7 ӨР ОММ, 1-қ., 12-т., 1772-іс, 34-35, 53-пп.
8 Данилевский Г.И. Описание Хивинского ханства // Записки ИРГО. Кн. 5. − СПб., 1851. − С. 62-139.
9 Заорская В.В. и Александер К.А. Промышленные заведения Туркестанского края. –Петроград: «Екатеринбург типография», 1915. −559с.
10 Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік мұрағаты. 64-қ., 1-т., 395- іс, 125-126-пп.
11 Туркестанские ведомости, 1899. - 5 апреля (№29).
12 Туркестанские ведомости, 1899. - 28 октября (№34).
13 Галузо Н.Г. Аграрны отношеня на юге Казахстана в 1867-1914 гг. –Алма-Ата: Наука, 1965. –345 с.
13 Соколов Ю.А. Ташкент и Ташкентцы и Россия. – Ташкент: Узбекистан, 1965. - 52 с.
15 Средняя Азия. Ежемесячное литературно –историческое издание. Книга ІХ-Х. – Ташкент: тип. Туркестан. Т-ва Дела, 1910. -206 с.

(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана

РЕЗЮМЕ

История становления и развития предпринимательства в Казахстане (1861-1917 гг.) (на материалах Южного региона Казахстана)

диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук по специальности 07.00.02 – Отечественная история (История Республики Казахстан)
Объектом исследования диссертации является история становления и развития предпринимательства в южном регионе Казахстана в 1861-1917 гг.
Актуальность исследования. В настоящее время предпринимательство находит широкую поддержку и заботу со стороны государства, наметившее всесторонние пути дальнейшего углубления, развития и достижения данной цели. В этом вопросе необходимо опираться не только на мировой опыт развитых стран, но и важно обратить внимание на исторический процесс развития отечественного предпринимательства. Это дает возможность правильно понять особенности развитие капиталистических отношений, а также расскрыть закономерности развития современных рыночных отношений в Казахстане. В этой связи, становление и развитие предпринимательства в Казахстане, специфические особенности южного региона требуют внимательного изучения, учитывая современные требования.
Предмет научного исследования – становление и развитие предпринимательства в южном регионе Казахстана, законодательная политика, внутренние и внешние факторы, способствующие развитию данной отрасли, виды предпринимательства и его особенности в южном регионе, социальный и этнический состав предпринимателей.
Цель данной диссертации – всестороннее углубленное изучение истории становления и развития предпринимательства в южном регионе Казахстана в 1861-1917 гг.
Достижение обозначенной цели предусматривает решение следующих задач: показать политические и экономические закономерности становления предпринимательства в южном регионе Казахстана; проанализировать влияние местной промышленности на становление и развитие предпринимательства; рассмотреть степень развития торговых отношений в предпринимательстве; определить уровень развития сельского предпринимательства в южном регионе Казахстана; проанализировать особенности развития предпринимательства в сфере оказании услуг местному населению (транспортная, ремесленно-художественная, бытовая отрасли); дать оценку социальному и этническому составу предпринимательства в южном регионе, особенно профессиональным возможностям казахских предпринимателей.
Методологической основой диссертации являются принципы историзма и объективности в становлении и развитии предпринимательства в южном регионе Казахстана, были учтены социально-политические аспекты. А так же методологическую основу диссертации составляют общенаучные методы исторического познания и системности, использование которых дает возможность показать историю становления и развития предпринимательства южного региона Казахстана не искажая фактов.
Научная новизна диссертации определяется, прежде всего тем, что в рассматриваемый период уровень развития частного предпринимательства в южном Казахстане исследуется с учетом местных, региональных особенностей. Кроме того, в ходе изучения становления и развития предпринимательства в Казахстане, показана роль и значение южного региона.
Хронологические рамки исследования охватывают с 1861 по 1917 гг., период возникновения предпринимательства в южном Казахстане до революции в Казахстане 1917 г.
Территориальные рамки диссертационного исследования охватывают территорию Сырдарьинскую и Жетысуйскую области, игравшие в дореволюционное время важное политическое и экономическое значение.
Диссертация состоит из введения, списка определений, сокращений и обозначений, трех глав, заключения, списка использованных источников и приложений.
Во введении рассматриваются актуальность и степень изученности проблемы, цели и задачи, предмет и объект исследования, раскрывается источниковая база, ее научная и практическая значимость, определяются хронологические, территориальные рамки и методологическая основа диссертации.
В первой главе анализируются политико-экономические основы становления предпринимательства в южном регионе. Выявлены пути реформ царской администрации 60-х годов XIX века в южном Казахстане, особенно, в изменении налоговой, переселенческой политики, а также положительное влияние развития инфраструктуры на становление местного предпринимательства.
Во второй главе проводится анализ исторических источников, дающих основание развитию предпринимательства в южном Казахстане. Особое внимание уделяется роли становления и развития местного предпринимательства, его влияния на развитие торговли, сельского хозяйства, оказание услуг населению.
В процессе изучения данной проблемы выявлена зависимость предпринимательства в южном Казахстане от экономики царской администрации.
В третьей главе рассмотрены социальный и этнический состав предпринимательства южного региона, дан анализ профессиональному мастерству и возможностям казахских предпринимателей. В результате исследования доказано, что этнический и социальный состав южного Казахстан разнообразен. В этой связи, несмотря на предоставляемые льготы со стороны государства приезжим предпринимателям, просматриваются собственные пути ведения бизнеса казахскими предпринимателями.
В заключении подведены основные итоги и даны рекомендации по исследуемой проблеме.
Положения, выносимые на защиту:
- становление и развитие предпринимательства в южном Казахстане велось под влиянием внешних капиталистических отношений и колониальной политики царьского правительства;
- по сравнению с другими видами предпринимательства в южном регионе Казахстана, большее распространение получило развитие коммерции и торговли. Этому способствовали выгодные природно-климатические условия, плотность состава населения. Однако следует отметить, что, несмотря на то, что торговый капитал между Россией и Средней Азией достиг высокого уровня, внутренний рынок был ограничен в основном продукцией сельского хозяйства;
- особенности природных условий южного Казахстана дали возможность распространению предпринимательства в сельском хозяйстве. Развитие предпринимательства в данной отрасли, в первую очередь, поддержала царская администрация. При сложившихся обстоятельствах предприниматели региона чуть не лишились всего капитала, вложенного в данную отрасль, в этой связи, были вынуждены заняться торговлей преимущественно в легкой отрасли;
- в рассматриваемый период население южного региона не было привлечено к предпринимательству в транспорте, ремесленной, художественной и бытовой отраслях. В развитии данных отраслей повлияли переселенцы, казахи позже приучились к этому, в силу традиционного мышления казахского общества, понимание оказания услуг было чуждым;
- особенностью этнического и социального состава предпринимателей южного Казахстана является его разнообразие. В соответствии с требованиями времени, несмотря на происхождение и социальное положение, к занятию предпринимательством допускались все. Однако по сравнению с предпринимателями колониальных государств, русские предприниматели-переселенцы имели больше возможностей. Казахские предприниматели медленнее приспосабливались. Этому препятствовали конкуренция между российскими и среднеазиатскими предпринимателями, а также кочевой образ жизни казахов.
Научная и практическая значимость. Научные выводы и рекомендации могут быть использованы для написания обобщающих трудов по истории экономики Казахстана, на лекционных семинарских занятиях в высших и средне-специальных заведениях. Содержательные аспекты диссертационной работы могут быть использованы в программе планирования и развития регионального предпринимательства.