Для Казахстана

КІРІСПЕ

Мемлекеті нарықтық экономикаға әсер етіп экономикалық рычагтардың ішінде маңызды орынға салықтар ие. Нарықтық қатынас жағдайында,әсіресе нарыққа өтпелі кезеңде салық жүйесі экономикалық реттеуші,экономиканы мемлекеттік реттеудің қаржылық-несиелік механизм негізі болып табылады. Мемлекет салық саясатын нарыққа негативті(теріс) әсерін нақты реттеуші ретінде қолданады. Салықтары құралы болып табылады. Салық салу жүйесінің дұрыс құралуынан, барлық ұлттық шаруашылықтың тиімді функциялауы тәуелді.
Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан-2030» бағдарламасында салық саясатына баса назар аударған.Оның мәнісі, салық саясатын жүргізуде,мемлекет пен халыққа деген қолайлы жағдай туғызу.
Қазіргі кезде қоғамдық өндірісті қалпына келтіріп, оны дамыту процесі жүріп жатыр. Сонымен қатар, соңғы жылдары елдің экономикасы оның дамуына, сыртқы әсерлерге тұрақтылығы үшін стратегиялық мәні бар ұзақ мерзімді, әрі күрделі мәселелер қалыптасуда.
Біріншіден, кеңестік уақыттан қалған (10 жылдан астам уақыт өтсе де) және реформа жағдайында одан сайын күрделенген құрылымдық өзгерулердің өсуі. Сонымен қатар, экономиканың шикізаттық экспорт саласының дамуы салдарынан экономика салаларының дамуы біркелкі емес.
Екіншіден, халық шаруашылығы кешенінің ұдайы өндіріс процесінің бір тұтастығының алшақтығы мен бірікпеу жағдайы. Бұл экономиканың нақты секторымен қаржылық және ғылыми техникалық секторы мен алшақтықтан технологиялық тізбекпен қалыптасқан кооперациялық байланыстың құлдырауы экономикада шикізаттық экспорттық сектордың ұлғайып кетуіне байланысты пайда болады.
Үшіншіден, әлемдік экономиканың ғаламдануы (глобализациялану) Қазақстандық экономиканың ашықтық жағдайында Отандық өндірушілердің бәсекелестік күреске шыдамай құлдырауы.

Тақырыпты зерттеудің мақсаты – Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтар қызметтерінің негізгі талаптарына сәйкес Республикалық бюджетіндегі жанама салықтардың қалыптасуы мен басқаруының өзекті мәселелерін шешу.
Зерттеудің міндеттері:
- жанама салықтардың қалыптасуын зерттеу;
- салық жүйесіндегі жанама салықтардың түсімін зерттеу;
- жанама салықтардың қалыптастыру мен басқарудағы проблемаларды зерттеу;.
Осы дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі – Астана қаласының Сарыарқа ауданы жанама салықтарының түсімдері алынды. Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтарын жетілдіру саясатында үлкен рөл бар екенін дәлелдеу.
Зерттеу пәні – Бюджеттегі жанама салықтар барысындағы ерекшеліктері, жанама салықтардың түрлері мен салық қатынастардағы қабілеттілігі, жанама салықтарды төлеу мерзімі, төлем ерекшелігі және экономиканың негізгі құралдар болып табылады.
Диплом жұмысының методологиялық және теориялық негіздері: ҚР Салық кодекісі, сондай-ақ Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтардың түсімі жайлы Заңдары, Азаматтық кодекс, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаевтің Қазақстан халыққа жыл сайынғы Жолдаулары және келесі ғалымдардың ғылыми еңбектері табылды: Мельникова В.Д Ильясова К.К Порохова Е, Дробозина А.А, КовалеваА.М т.б.Казахстана экономикалық журналдары.

1 ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ АЛАТЫН РОЛІ МЕН ТЕОРИЯЛЫҚ МӘНІ

Бұл бөлімнің басы жанама салықтардың мәні мен даму тарихына толық тоқталып кетеміз. Тәуелсіздігімізді алғанға дейін уақыт аралығындағы жанама салықтардың дамуы,сонымен қатар соңғы 16 жылдағы өзгерістерге баса көңіл аударамыз.
Жанама салықтардың түсінігіне тоқтала отырып,салық салу объектісін,есепке алу тәртібін,ставкаларын «ҚР Салық кодексіне» жүктеле анықтаймыз.
Шетел мемлекеттерінде жанама салықтардың жұмыс істеу механизмі мен оның экономикада алатын орнына анализ жасап,кемшіліктері мен артылықшылықтарына баға береміз.

1.1 Жанама салықтар экономикалық мәні мен даму тарихы

Салықтар дегеніміз нақты көлемде және нақты мерзімде алынатын мемлекетпен орнатылатын міндетті төлемдер.
Салықтың экономикалық мәні оның мемлекеттің өз функциялары мен тапсырмаларын орындау үшін бекітілген ұлттық табыс бөлігін көрсетуі.\2.16б\
Салық қаржылық шығыс категориясы болып табылады. Салық мемлекеттің пайда болуымен қалыптасады және оның негізі болып табылады. Адамзаттың дамуының тарихында салық формалары мен әдістері өзгерді, өңделді және мемлекет қажеттіліктері мен сұрауларына икемделді. Салықтар тауарлы-ақша қатынастары дамыған жерлерде өз дамуына жетті. Салықта тарихи салық жүктемесін бөлудің екі қағидасы қалыптасқан./14.78б/
1)пайда принципі
2)төлем қабілеттілік принципі. Бірінші жағдайда әр субьекті салықпен мемлекет іскерлігінен күтілетін пайдаға пропорционалды салынады. Мемлекетпен қоғамдық тауарды ұсынғаннан көп пайда алатындар бұл тауар мен қызметті қаржыландыру үшін салық төлеуі керек. Мысалға, автокөлікті жол қолданушылардың аударымдары, жол салығы, бұрынғы жол қорын қалыптастырған басқа да төлемдер, Қазақстан Республикасының территориясы бойынша автокөлік құралдарының жүрісіне алым, онымен қоса бұндай пайда қатынасында қиынырақ (қорғаныс, қоғамдық қауіпсіздік, білім жүйесі).Бұл принципті кедейлер мен жұмыссыздар үшін қайырымдық жәрдемақыны қаржыландыруда қолдану мүмкін емес.

1.2 Жанама салықтардың түсінігі, салық салу обьектісі, есепке алу тәртібі, ставкалары

Қосылған құн салығы Қазақстан Республикасының территориясында тауар импортының аударымдық өндіріс процесінде және тауар айналымында қосылған, өткізу бойынша салық салу айналым құнының бөлігінің бюджетке аударуын көрсетеді. Салынатын айналым бойынша бюджетке төлеуге жататын қосылған құн салығы өткізілген тауарға есептелген қосылған құнға салық сомасы мен алынған тауарға төлеуге жататын қосылған құнға салық сомасы арасындағы айырмашылық түрінде анықталады.
Қосылған құн салығының салу обьктісі болып келесілер табылады: салық салынатын айналым, салық салынатын импорт. Салық салынатын импорт болып Қазақстан Республикасының салық Кодексіне сәйкес босатылған айналымнан басқа қосылған құн салығына төлеуші мен жүргізілетін тауар өткізу бойынша айналым табылады: пошта маркасын өткізу бойынша айналым, акциздік алым маркалары; мемлекеттік баж алынатын өкілетті органмен жүргізілетін қызметтер; Қазақстан Республикасының Ұлттық банкімен жүргізілетін тауарлар (жұмыстар, қызметтер, мемлекеттік мекемелерге қайтарымсыз негізде негізгі құралдарды беру, жарғылық капиталға аударымдар, жарғылық капиталға аударымдар түрінде алынған мүліктің қайтуы; ұтыс билеттерінің өткізілуі; ритуалды қызмет; тұрғын үй қорының ғимаратының өткізілуі немесе оның арендасы (бастапқы өткізу мен қонақ үй қызметке ұсыну мақсатында ғимаратты өткізу арендасынан, және қонақ үйде тұру бойынша қызмет көрсетуден басқа)./22.39б/
Көптеген елдерде жанама салықтардың салыну принциптері ортақ болып келеді.
Ол негізгі принциптері келесідей:

1.3 Жанама салықтардың шетелдік тәжірибесі мен экономикадағы ролі

Германия – бұл шағын мемлекет болғанымен мұнда вертикальды ғана емес, сонымен қатар горизонтальды теңдік кірісі қолданылады. Жоғарғы табысты жер, мысалы, Бавария, Вюртемберг, Северный – Рейн – Вестфалия, ол қаржылық ресурстардың аздаған дамыған жерлері болып Саксония, Шлевиг – Голштейн табылады. Бұл дамыған салықтық жүйенің көп жылдар бойы жеткен жетістіктері.
Мемлекет жергілікті органдарға жалпы ұлттық шараларды жүргізу үшін 10,65 трлн нен немесе 13,2 %-зы шамасында дотадия бөлді. Қалған 20,3 трлн мен салықтық емес түсімдердің соммасы.
Жергілікті салықтардың құрылымына келетін болсақ, 1995 жылғы көрсеткіштері бойынша жергілікті салықтардың жалпы соммасынан (33,45 трлн нен) 18,8 трлн нен немесе 56,2 %-зы табыс салығына тиесілі. 31,4%-зы, яғни 10,49 трлн нен мүлік салығы, 12,4 %-зы немесе 4,16 трлн нен-тұтыну салғы.
Жалпы мемлекеттік салықтардың өзара қатынасы басқаша, бірақ жалпы теңдендиялары бір.
Мемлекеттің табыс салығы - 56,5%-ды, мүлік салығы- 25%-ды, тұтыну салығы-18,5 %-ды құрады /8/.
Жапонияда мемлекет пен жергілікті басқару органдары арасында салықтың әртүрлі тобының бөлінісі төмендегі кестеде келтірілген /1 кесте/:
1998 жылы Жапонияның мемлекетгік салықтар соммасы 61 трлн. 157 млрд-қа дейін көбейді, соның ішінде 933 млрд мен кеден жинақтары есебінен.
Олардың үлестік салмағы өзгермейді, себебі бір мезетте жергілікті салықтардың салмағы да әсті. Жапонияның салық жүйесінің 19-ғасырдың өзіндей қалыптасты.\8.168б\


Кесте 1.
Жапонияның 1995 жылғы табыстар бойынша құрылымы

2 ҚР МЕМЛЕКТТІК БЮДЖЕТІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ОРНЫ ЖӘНЕ АСТАНА ҚАЛАСЫНЫҢ САРЫАРҚА АУДАНЫ БОЙЫНША 2004-2006 жж. ЖАНАМА САЛЫҚТАРЫНЫҢ ТҮСУІНЕ ТАЛДАУ

Жанама салықтардың Қазақстан Республикасында даму кезеңдерімен,оның қалыптасу нысандарын толықтай қарастырамыз.
Қазіргі заманғы заңнанамалық тәртіпке байланысты жанама салықтардың әрбір өнімген байланысты есептеу тәртібін,төлеу мерзімін,шегеріске жатқызуын есептеп, толық қанды ақпарат береміз.
Астана қаласының Сарыарқа ауданы бойынша 2004-2006 жылдардағы жанама салықтардың аудандық қазынаға түсу динамакасын анықтап,басқа жергілікті салық органдарындағы жанама салықтардың түсү динамикасымен салыстыру.

2.1 Қазақстан Республикасындағы жанама салықтардың дамуы мен қалыптасуы

Жанама салықтардың ішінде маңызды болып қосылған құн салығы табылады – ол 1992 жылы еңгізілді. Ол республика бюджетінде салық түсімдердің үлесті салмағын алады. Салық төлеуші мемлекетке оны төлеу нәтижесіндегі залалдарды баға көтеру жолымен өтейді және салық төлеуді сатып алушыға жүктейді. Салық салу обьектісі болып “қосылған құн” табылады, ол шартты таза өнім, яғни материалдық шығыны жоқ(амортизациясы бар таза өнім), “қосылған өнімге” жиынтық шығындар қосымды мүмкін, мысалға, жарнамаға шығындар./14.294б/
Қосылған құн салығы - көп жақты салық, ол өндіріс пен тауар өткізудің әр стадиасында алынады, ол өзіне тауардың қозғалысындағы алдындағы алымдарды қосады, бірақ мемлекетке тек өнімді өндіру мен өткізу кезіндегі қосылған құнға салық түседі. Салық салу механизмі баға құрамында кезекті және тұрақты салық жинақталуы есебінен баға өсімінің әсерін бермейді: баға көтеріледі. Сонымен қоса бұнда салық жүйесі алдында кәсіпкерлер теңдігі пайда болады. 2004жылы 1 қантарынан бастап салық ставкасы 15%, яғни салық ставкасы 20%-тен 15%-ке төмендеді жалпы елде өндірістік экономикалық қатынас дамуының оң факторы болып табылады.

2.2 Жанама салықтардың есептеу тәртібі, шегеріске жатқызу және төлеу мерзімі

Қазақстан Республикасының салық салу тәжірибесінде жанама салықтың бір түрі - ол қосылған құн салығы. Қазақстан Республикасының Салық Кодексінің 205-ші бабына сәйкес қосылған құн салығы тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өндіру және олардың айналысы процесінде қосылған, оларды өткізу бойынша салық салынатын айналым құнының бір бөлігін бюджетке аударуды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағындағы тауарлар импорты кезіндегі аударымды білдіреді. Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуге тиісті қосылған құн салығы сатылған тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) үшін есептелген қосылған құн салығының сомасы мен алынған тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) үшін төленуге тиісті құн салығының сомасы арасындағы айырма ретінде айқындалады.

Сурет 1. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқысымен жеңілдіксіз қосылған құн салығынан босату
Негізінен салықтан осылай босату тауарлар экспорты мен адамдарды тасымалдау қызметіне қолданылады.
Оны сіздер 2-суреттен көре аласыздар.
Екінші тәсіл. Қосылған құн салығынан босатудың бұл тәсілі жабдықтаушыларға шегеріс құқын бермей төлеу ретінде бейнеленеді. Сонымен қатар, төленген салық сомасы өндіріс шығындарына жатқызылып, өнім бағасына енгізіледі.
Оны сіздер 3 және 4 суреттерден көре аласыздар.

Сурет 7. Тауарларды жабдықтаушы төлеген салықты шегеру құқығынсыз, жеңілдікті есепке ала отырып ҚҚС-тан босату

Бұл тәсіл бойынша Қазақстан Республикасының салық заңдарына сәйкес қосылған құн салығынан босатылатын барлық тауарларға қатысты қолданылады.
─Қосылған құн салығын есептеудің бірыңғай әдісін бекіту жолымен экономиканың барлық салаларында салық салу жағдайларын теңестіру мақсатында;
─Қосылған құн салығының теңеспеу мәселесін шешу қажеттілігінде;
─Жеке сипаттағы жеңілдіктер санын азайту үшін.
Қазақстан Республикасында келесілер салық салу объектілері болып табылады:
─салық салынатын айналым;
─салық салынатын импорт.
Қосылған құн салығы бойынша салық салынатын импортты анықтау. Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес декларациялануға тиісті, Қазақстан Республикасының аумағына әкелінетін немесе әкелінген тауарлар салық салынатын импорт болып табылады.
Қосылған құн салығын төлеушілері:

2.3 Астана қаласының Сарыарқа ауданы бойынша 2004-2006 жылдардағы жанама салықтарының түсімдеріне талдау

Астана қаласының Салық Комитеті 1990 жылдың 16 наурыз бұйрығымен Қазақ ССР Қаржы Министрлігімен пайда болды. Комитет төрағасы сол уақытта Қанаева Н.В , инспекторлар саны 25 адам болды. Салық есебінде үш мыңға жуық салық төлеуші тіркелді. Бюджетке түсімдер мен салықтар мөлшері 370,0 млн сом құраған.
«Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Заңды бекіткен кезде Комитет төрағасы Алиев Р.А болды.
Тәуелсіздігіміздің 10 жылы ішінде Комитет көптеген күрделі өзгерістерге ұшыраған. 1998 жылдың тамызында Салық Комитеті 2-ге бөлінді. Сарыарқа және Алматы аудандары бойынша бөлінген. Қызметкерлер штат құрамы 380 адамға дейін ұлғайды, біліктілік деңгейі жоғарлады, материалдық база жақсарылды және салық төлеушілер саны 16639 адамға дейін, ал салықтарды жинаушылық 117 ретке өсті.
Астана қаласының Сарыарқа ауданы бойынша Салық Комитеті салықтық орган болып табылады. Ол салықтық бюджет алдындағы міндеттілігінің орындалуына салықтық бақылау жүргізеді.
Комитет қызметін қаржыландыруды Астана қаласының Салық Комитеттерін қаржыландыру жоспары бойынша республикалық бюджеттен іске асырылады.

Ал кейбір елдерде қолданылатын 25% - дан астам ставка сән – салтанат бұйымдарына (зергерлік бұйымдарға, теріден жасалған киім-кешектерге, эксклюзивті спорт автомашиналарына және тағы басқаларға) арналған.
Бірақ Еуропалық Одаққа мүше елдер қазіргі кезде бірыңғай 15%-ға тең ставка белгілеуді қарастырып жатыр. Өйткені қосылған құн салығының ставкасын түсіргенде, мемлекет кәсіпкерлік қызметтің тиімділігі, кәсіпорындардың қаржылық жағдацларының сауығуы, олардың табыстары мен пайдалықтарының өсуі, яғни жеке табыс салығы мен корпоративтік табыс салығы түсімдерінің оған баламалық жоғарылакын күте алады.
Жоғарыда айтып кеткендей қосылған құн салығы тауарлардың бағасына енетін жанама салықтардың бір түрі болып табылады.
Сондықтан бұл салықты мемлекет көбінесе экономиканы «тежегіш» ретінде қолданылады. Бірақ бұл салықтың барлық затқа тән артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Олардың кейбіреулерін сіздер төмендегі 10-ші кестеден көре аласыздар.

Кесте 10.
Қосылған құн салығының артықшылықтары мен кемшіліктері

ҚАЗАҚСТАННЫҢ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ БЮДЖЕТІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ ОРНЫ МЕН РОЛІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3.1 Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтарының өндіріске салыну жолдарын жетілдіру

Жанама салықтардың кең тараған бір түрі – қосылған құн салығы 15%ан 14%ға төмендеді. Бұл біздің еліміздің экономикалық дамуы деңгейін бейнелейтін салықтық заңдылықты жетілдіру процесіне тағы бір прогрессивті қадам./27.26б/
Қосылған құн салығының тез арада тарауы өте танытарлық болды және бәлкім, ХХ ғасырдың соңғы он жылдығында салық салу аясында өте үлкен алға қадам басты деп те айтуға болады және бұл процесс қазіргі күнде де жалғасып отыр. Бүгінгі таңда бұл салық әлемнің жүз жиырма елдерінің салық жүйелерінің ең маңызды бөлігі болып табылады және оның үлесі әлемнің барлық салықтық түсімдері ішінде шамамен төрттен бір бөлігін алады.
Бұл - өндірістің әрбір кезеңінде болған тауар сатулардан ұсталатын салық. Қосылған құн салығы кәсіпорындар ресурстарды қолданған үшін төлейтін бағаға әсер етпейді, ол өндірістік шешімдерге тежегіш әсер тигізбейді және каскадтық әсер – «салықтан салықты өндіріп алу әсерін» болдырмайды. Егер қандай да бір процесте қолданылған ресурстардан салық алынса және осы процестің нәтижесінде пайда болған өнімнен де алынатын болса, онда бұл каскадтық әсер болып табылады. Осының арқасында қосылған құн салығының әсері онша байқала қоймайды. Жүйеде тек қана тұтынушыларға соңғы сатуды жүргізетін кәсіпорындар ғана емес, сонымен қатар жылдық айналымы бекітілген минимумнан асатын барлық кәсіпорындар қатысулары қажет./27.157б/

Сурет 4. Акциздік ставканың өзгеру қисығы

Үкімет 1 бірлік өнімге акциз мөлшерін 10 теңгеге жоғарылатсын. Сонда ұсыныс қисық сызығы жоғары жылжиды, яғни «а» жағдайына ауысады. Өйткені сатушылар салықтың өскенге дейінгі табысты алу үшін бағаны қымбаттатады. Ендігі тепе – теңдік баға 45 теңгені құрайды, яғни бұл жағдайда салықтың жартысын тұтынушылар, жартысын өндірушілер төлейді. Тұтынушы 1 бірлік өнімге 5 теңге артық төлейді, ал өндіруші мемлекетке 10 теңге артық төлеп, 5 теңге кем табыс алады. Осылайша ставканы жоғарылату негізінде екі жақтың да мүдделері сақталады.
Жанама салықтар немесе тұтынуға салықтар дамыған елдердің салық салуында салмақты үлесін құрайды. Тұтынуға салықтардың ішінде маңызды рөлді қосылған құн салығы алады. Сондықтан бұл салықтың қызмет етуінің тәжірибесіне ерекше қызығушылық жайдан жай емес.
Қазақстан Республикасының Үкіметі негізгі өндіріс құралы жер болып табылатын салық төлеушілерге бұрын болған 10%-дық қосылған құн салығын қайтадан бекіту қажет.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында қосылған құн салығының екі ставкасы қолданылады: 14% және нөлдік ставкалар. Ал көптеген дамыған және дамушы елдерде қосылған құн салығының жеңілдетілген, жалпы және жоғарға ставкалары қолданылады. Егер Қазақстан Республикасында осы тәжірибені қолданса, ол экономикаға кедергі болмас еді. Керісінше, кәсіпкерлерде ынта пайда болушы еді. Менің ойымша Қазақстанда қосылған құн салығының келесідей ставкалары болу керек:

3.2 Қазақстанның Республикалық бюджетіндегі жанама салықтарының тұтынудағы кездесетін мәселелерін шешу және оны жетілдіру жолдары

Қазір Қазақстанда әр түрлі баж салығын санамағанда үш ондық салықтар мен алымдар бар,бірақ салық салудың қазіргі жүйесі Батыста қабылданғанға жақын,шынында,ЕЭС елдеріндеерекшеліктері байқалмайды.
Кейінгі жылдары кәсіпорынның мемлекеттік бюджетпен қарым-қатынасы біршама өзгерістерге ұшырады.Бірақта бұл өзгерістер өз сипаттары (мінездері) бойынша әр түрлі болғанымен,олар нақты ішкі логикасымен ерекшеленеді. Бұл қозғалыс 1965-1966ж.ж экономикалық реформадан басталды,бұл кезде біздің шаруашылық тәжірибеде кәсіпорынға өзінің пайда есебінен экономикалық ынталандыру қорын құру рұқсат етілді: өндірісті дамыту қоры, әлеуметтік- мәдениет шараларының қорыжәне тұрғын үй құрылысының қоры,материалдық марапаттау қоры. Алдындағы тәртіппен салыстырғанда бұл маңызды қадам болды,нақты,бірақ жеткіліксіз өйткенімемлекеттік бюджетке пайдадан аударымдар бекітілген нормативтермен шектелген жоқ,оған “пайданың бос қалдығы “ аударылды,яғни бюджетке,жоғары тұрған органдарға және кәсіпорынның экономикалық ынталандыру қорына аударғаннан кейін қалған пайда бөлігі.Бұл пайданы бөлудің қабылданған тәртібі мемлекеттік бюджетке қарай жылжыды./31.59б/

ҚОРЫТЫНДЫ

Салықтық жүйе – нарықтық экономиканың ең маңызды элементі. Ол мемлекеттің шаруашылық дамыуына, әлеуметтік ететін және экономикалық дамуды анықтау қасиеттеріне әсер ететін маңызды құрал болып табылады. Сондықтан, Қазақстанның салықтық жүйесі жаңа қоғамдық қатынастарға бейімделуі, әлемдік тәжірибеге сәйкес келуі қажет.
Мемлекеттік құрылымнан тыс, жаңа салықтық жүйеде Қазақстанда
алдыңғы жылдарға қарағанда мәселесіндегі басқару деңгейлеріне сәйкес құқықтар мен жауапкершіліктер анық шектелген. Заңдылықпен қарастырылған қызмет ететін республикалық салықтар мен алымдарды енгізу әртүрлі жергілікті бюджеттерге арналған табыстар түрлерін толық білуге мүмкіндік берді.
Сонда да жаңа салықтық заң жаңа шарттарға толық сәйкес келмейді Оның негізгі жеткіліксіздіктері келесідей:артық тығыздылығы, түсініксіздік, салық төлеушілердің әр түрлі категорияларына арналған үлкен көлемі, тиімді өндіріс тиімділігін ынталандыру, ғылыми – техникалық прогрестің тездетілуі, перспективті технологияларды енгізу немесе халық шаруашылығының тауарларын шығаруды көбейту. Іске асырылушы заңдылық әлемдік қатынас бойынша әр фактілік түрде жабық, халық шаруашылығына шетел инвестицияларын тартуды ынталандырмайды. Әлемдік тәжірибе салықтық заң – сөніп қалған кесте еместігін, оның күнде өзгеретіндігін, өндістік процестерге, нарыққа бейімделуін куәландырады.