Для Казахстана

Кіріспе
Мал дәрігерлік саласындағы ветеринариялық хирургиялық маңызы зор. Ол ауруға алдын-ала шара қолдану және емдеу принциптеріне негізделген, ауруға алдын-алу шара қолдануды дұрыс ұйымдастыру және тамақтандыру технологиясын, оған жағдай жасау және дұрыс пайдалану ерекшеліктерін ескеру керек. Ветеринариялық хирургиялық аурулардың себептерін және дамуын жан-жақты зерттеп, оларға қарсы әрекетін жүзеге асырады.
Оларға алдын-алу ауруға шара қолдану жарақаттан сақтандыру әдістері, іріңді инфекцияға қарсы әрекеттер және керекті операция жасау, белсенді дәрі қолданып емдеу әдістері жатады.
Осы әрекеттерді іске асыру жолдарында төменгі шараларды қолданады.
Жылына екі рет көктемде, күзде малға жалпы клиникалық зерттеу тексеру.

1 Айболит емханасында негізінен ұсақ үй жануарларының жарасын емдеу
1.1 Әдебиетке шолу
Жарақаттар хирургиялық аурулардың ішіндегі ең жиі кездесдесетін кеселдің бірі К.И. Шакалов және т.б. ғалымдардың деректері бойынша шаруашылықтағы кездесетін аурулардың 94-97 пайызы жұқпалы емес ішкі аурулар болса, соның ішінде 40 пайыздан астамы хирургиялық аурулар екен. Көптеген ғалымдардың деректеріне жүгінсек жарақаттар үлесіне тиеді. Жарақаттар әсерінен мал уақытынан ерте есептеу шығарылады, өнімділігі азаяды, салмағы төмендейді, мал шығыны да болады. Бұған ауру малға көрсететін дәрігерлік көмек пен дәрі-дәрмекке кететін шығынды қоссақ жарақаттың мал шаруашылығына тигізетін экономикалық зияндығы орасан зор екендігін көреміз. (Белов А.Д., Плахотин М.В., Башкиров Б.А. және Вишневский А.В., Бережков Н.К. 1951)
Себептеріне қарай жарақаттар 5 түрге бөлінеді:

1.2 Жарақаттану туралы түсінік
Күтімі тіршілік жағдайы бірдей жануарлардың зақымдалуын тудыратын жарақаттар қосымдылығын жарақаттанулар дейміз. Олар бірнеше түрге бөлінеді. Өнеркәсіптік – механикалық, малды пайдаланудағы спорттық, транспорттық, соғыс азықтандырудағы және жыныс жарақаттанулары (Т.С. Касенов,1992)
1. Өнеркәсіптік-технологиялық жарақаттану малға дұрыс жағдай жасалмағаннан, зоогигиеналық талаптар орындалмағандықтан туады. Мысалы: мал тұрған қора өте дымқыл, лас болса, едені тегіс емес тесік саңылаулар болса, желдету жүйесі жоқ болса т.б. қажет емес заттар жатады. (Карий, 1980)
2. Малды пайдаланғандағы жарақаттану малды дұрыс пайдаланбаған болады. Мысалы: жылқыны дұрыс ерттемесе аныттың өлшемі дұрыс болсамаса сиыр сауу машиналарының кемістігі, сауу талап-ережелерін қадағаламау.

1.3 Организмнің жарақаттық жалпы әрекеті
Коллапс – уақытша, кенеттен пайда болатын жүрек қызметінің бәсеңдеуі және қан тамырының қысымының төмендеуі.
Мұнда артериялық қысым бір төмендеп, бүкіл организмнің өмірлік қызметтері бәсеңдейді. (А.В. Вишневский, 1929)
Коллапс пайда болу себептеріне жарақаттанған малдың көп қан кетіп қансырауы, қатты ауырып тітіркенуі жатады. Кейде ол ұлпалардың ыдырауынан пайда болған уыт денеге тарағанда, қатты қорыққанына, бұлшық еттердің қажығанында пайда болады. (А.А. Веллер, 1933ж.)
Клиникалық белгілері организмнің кенеттен туатын жалпы әлсіздігі (қоректігі) малдар көбінесе жатып алады, қан тамырдың соғысы әлсез, жиі, болар-болмас білінеді, дем алысы сирек, үстіртін көз шырышты қабығы (слиз оболочка) ағарыңқы көкшіл болады. жалпы дене қызуы төмендеп сыртқы ортаның тітіркендіргіштеріне әрекеті бәсеңдейді. Аяқтары салқындап, бұлшық еттері босаңсиды. (Поваженко И.Е, 1955ж.)

2 Өзіндік зерттеулер
2.1 Зерттеу материалы мен әдістері
Жұмысты орындауға материалдар ретінде «Айболит» орталықтың емханасына алып келінген, негізінен ұсақ үй жануарлары (ит, мысық) болатын Өстемір қожалығындағы екі қой болды.
Зерттеу жұмыстарына анализдік деректер, жануарларға жалпы зерттеу (Т., Тс., Та.) клиникалық бақылау және хирургиялық әдістер қолданылады. Ашық жарақаттарды емдеуге төмендегідей құрал-асбаптар, дәрі-дәрімектер және тігін-таңғыш материалдары қолданылады.

2.2 Шаруашылыққа және Айболитке сипаттама
Өндірістік машақтануды Талғар ауданы, Өстемір ел мекенді ауылындағы «Құс фабрикасында» жұмыс жасаймын. Мен сол Өстемір ауылындағы адамдардың қойларын емдедім.
Құс фабрикасында «бройлер» тауығын өсіреді. Ол жердегі тауықтарды 40-45 күнге дейін, болмаса 50-55 сақтап болып, тауық соятын жерге алып барады «Убойны цехқа». Ол жердегі сойылған тауықтардың етін сатуға жіберіледі. Құс фабрикасының аты «Алтын Айдар». Ол қаладан 73 км жерде қашықтықта. Мен енді қой жайында айтсам, жұмыс уақытында интсрументтерді, дәрі-дәрментер, таңып байлайтын заттарымды алып, емдеуге кірістім.

2.3 Зерттеу нәтижелері
Талғар ауданы Өстемір ауылының ветеринары болып, өзім жұмыс істеп жүрген жерімде өз жұмысымнан басқа, қойларды өзім емдедім. Қойды маған алып келген адамның 10-15 қойы бар, 1 жылқысы 2 сиыры да бар екен.
Малға жақсы жағдай жасалған. Орталдық үйінің ішінде қой тұратын стационар бар.

2.4 Қойдың жараланған ұлпасы
Клиникалық белгілері: алдыңғы оң аяғының төске жақын жерінің жүні түсіп, терінің эпидермис, дерма қабаты түгелдей жырылып, шел қабаты ісінген. Жараның қабырғасы сәл ашылып жараның айналасы ыластанып домбығып, ұстап қарағанда жергілікті қызуы бар, ауырсынады, аққан қанның іздері қоңыр түсті болып қатып қалған.

Қазақстан Республикасының еңбек заңы. Қазақстан Республикасының президентінің 1993 жылғы 22 қаңтардағы жарлығымен бекітілді.
Еңбекті қорғау құқығына әрбір жұмыс істеуші адам ие болады. Жұқпалы ауру малдарды күтуші адамдардың денсаулығына байланысты еңбек қорғау шаралары:

3.1 Қоршаған ортаны қорғау
Табиғат пен адам өзара тығыз байланысты. Адам өз өмірінде табиғатқа айтарлықтай әсер етеді. Осыған байланысты табиғатты қорғаудың көптеген шаралары қарастырылуда. Өйткені мыңдаған жылдар бойына қалыптасқан табиғи жүйелерді (топырақ, су көздері, ауаны) ластау орны толмас зардаптар қалдырады.

3.2 Шаруашылықта табиғатты қорғау
Адам өмірі қоршаған ортаның оның өсімдік әлемінен тығыз байланысты және біз осы байланыстықты әрқашан есте сақтай бермейміз. Өсімдік және су асты әлемі бізге көріністен жұмбақ әрі күрделі.
Табиғатты қорғау мемлекеттік халықаралық және қоғамдық шаруалардың қоршаған ортаны тиімді пайдалануға және оны ластанумен бұзылудан қорғауға жоспарлық жүйе.

Қорытынды
1. «Айболит» емханасында негізінен ұсақ үй жануарларының жарасын емдеу қазіргі кездегі талапқа сәйкесті жүргізілмегендігі анықталды.
2. Үй жануарларының жарасына шунгит майын қолданудың әсерінен, жараның жазылуы дәстүрлі препараттармен салыстырғанда 3 тәулікке ерте болды.