Предмет: Қазақ тілі
Тип: Курстық жұмыс
Объем: 25 стр.
|
Закрыть
|
Филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 2
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 7
Ағылшын тіліндегі біріккен сөздерді қазақ тіліне берілу процесіндегі аударма теориясының негіздері 7
Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің зерттелу бағыттары 9
Қазақ тіліндегі біріккен сөздердің зерттелу бағыттары 13
Қорытынды 23
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 25
КІРІСПЕ
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Ағылшын және қазақ тіл білімдерінің сан-салалы теориялық ұстанымдары бүгінгі күнде аудармаға қатысты зерттеулердің негізгі бағыт-бағдарын анықтауға, маңызды қорытындылар шығаруға мүмкіндік беретіндіктен, бұл тілдердегі материалдарды бір-біріне шебер аударудың жалпы және жеке лингвистика шеңберіндегі өзіндік заңдылықтарын сұрыптау және осы тұрғыдағы жұмыстардың өзге ізденістер қатарында алар орнын нақтылау қажеттігі ғалымдардың алдына тың мәселелер қойып отырғаны даусыз. Осыған орай, ағылшын тіліндегі біріккен сөздерді қазақ тіліне берудің түрлі әдіс-тәсілдері де құнды зерттеулердің дүниеге келуін қамтамасыз етер алғышарттар қатарын құрауда. Ағылшын тіліндегі біріккен сөздер мен олардың қазақ тіліндегі баламаларын тексеру бүгінгі тіл білімінің алдында тұрған күрделі мәселелердің бірі екендігінде дау жоқ. Себебі еліміз бүгінгі таңда түрлі халықтар арасындағы әдеби-мәдени байланыс пен дамудың дәнекері болып табылатын аудармаға, соның мәселелеріне үлкен мән беруде.
Зерттеу нысаны. Ағылшын және қазақ тілдеріндегі біріккен сөздер.
Зерттеудің пәні. Ағылшын тіліндегі біріккен сөздерді құрылымдық және семантикалық тұрғыдан салыстыра-салғастыра зерттеу негізінде оларды қазақ тіліне берудің трансформациялық модельдерін екі халықтың ойлау ерекшеліктерін және ұлттық құндылықтарын зерттеп ұсыну. Соның негізінде төмендегі міндеттер қойылды:
жалпы аударма теориясының негізгі бағыттарын ағылшын тілін қазақ тіліне аударма жасаудағы негізгі бағыттарын айқындап жүйелеу және зерттеу жұмысына теориялық негіз дайындау;
«Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің зерттелу бағыттары» атты екінші тараушада қазіргі ағылшын тілінде жаңа сөз жасаудың негізгі жолдары мен олар жайлы ғылыми пікірлер сараптала келіп, біріккен сөздердің зерттелу деңгейі сөз болады. Ағылшын тілінде жаңа сөз жасау конверсия, сөздерді біріктіру, префикстік және суффикстік әдістері арқылы жүргізіледі. Ағылшын тілінде біріккен сөздер сөзқосым үрдісінің нәтижесінде қалыптасады. Ал екі немесе одан көп түбірлерді қосу арқылы бір сөз жасайтын сөзжасамның бір жолы – біріктіру (сomposition). Біріккен сөздердің ағылшын тіл білімінің лексикология саласында да қарастырылуы, ең алдымен олардың сөздік құрамды байытатын ең негізгі бөлік екендігімен астарласып жатыр. Мұнда лексикологияның нысандық ерекшелігі де рөл ойнайды. Лексикологияны сөз туралы ғылым екендігін ғалымдар толық тән алады. Сондықтан ағылшын тілінде біріккен сөздердің лексикологиядан орын алуы олардың жеке сөзге жақын сипаттарының басымдығында.
ІІІ. Құрылымына қарай:
1. Екі түбірден тұратын негізгі күрделі сөздер, мысалы, job-hunt, hidebound, go-go, tip-top, heartache, speak-easy, double-cross, chatter-box, whitewash;
2. Түбірлерінде аффикстері болатын туынды (derivational) күрделі сөздер, мысалы, ear-minded, hydro-skimmer, guided missile, baked beans, runner-up, horn-rimmed, factory-packed, science-based, chain-smoker;
3. Үш немесе одан да көп түбірлерден тұратын күрделі сөздер, мысалы, cornflower-blue, eggshell-thin, singer-songwriter, greenhouse effect, one-parent family;
4. Қысқарған күрделі сөздер, мысалы. VJ-day, motocross, intervision, Eurodollar, T-shirt, math-mistress, H-bag, X-mas, G-man.
«Қазақ тіліндегі біріккен сөздердің зерттелу бағыттары» тараушасында қазақ тіліндегі біріккен сөздердің зерттелуі мен олардың ағылшын тіліндегі күрделі сөздермен ұқсастықтары мен айырмашылықтары сөз болады.
Вен диаграммасы
Қорытынды
Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тіліне берілуінің трансформациялық модельдерінің ғылыми негізде дәйектелуі төмендегідей түйіндер жасауға мүмкіндік береді:
1. Аударма бір халықты басқа елдердің мәдениетімен, әдебиетімен, өнерімен таныстыру үшін қызмет етеді. Аударма барысында аудармашының мәдениетаралық байланыстың, этномәдени қарым-қатынастың ортасында әділ дәнекер бола білуі оның ең басты міндеттерінен саналады.
2. Аудармашының мақсаты көркемдік, дәлдік, түсініктілік сынды талаптармен байланысып жатады. Сондай-ақ, аудармашы екі тілді жете меңгеруі тиіс.
3. Аударманың теориялық мәселелері екі бағытта: аударманың көркемдік-эстетикалық жақтарына, бейнеліліктің, айқындықтың бір тілден екінші тілге берілу тәсілдеріне баса көңіл бөлетін бағытта және аударма мәселелерін лингвистикалық тұрғыдан қарастыратын бағытта зерттеледі.
4. Ағылшын және қазақ тілдері екі түрлі тілдік топқа жататындықтан, ондағы біріккен сөздердің сыртқы формаларында да, компоненттік ерекшеліктерінде де елеулі айырмашылықтар болады.
5. Ағылшын тіліндегі біріккен сөздердің қазақ тіліндегі баламаларын қарастыруда тілдің мазмұн мен мазмұнды жеткізу өрістері, синонимдес баламаларды өзара салыстыра отыру, басқа да синонимдік құралдарды кеңінен пайдаланудың маңызы зор.
6. Аударманы лингвистикалық тұрғыдан қарастыру бағыты аударма жасалатын екі тілді жүйелі түрде салыстыруды-салғастыруды көздейді. Аударма барысында салыстырылған тілдердің бірінде грамматикалық тұрғыдан бейнеленген мағыналар басқа тілде лексикалық және басқа құралдардың көмегімен бейнеленуі мүмкін.
7. Қазақ тілінде әрбір сөз табының күрделі түрлері біріккен, қосарланған, тіркескен немесе қысқартылып алынған формалары арнайы тексерілсе, ағылшын тілінде күрделі сөздер (compound words немсе compounds) деген атаумен сыңарлары бірге жазылатын күрделі сөздер де, бөлек жазылатын күрделі сөздер де, дефис арқылы жазылатын күрделі сөздер де, and, to, in және т.б. жалғаулықтар арқылы жасалған күрделі сөздер де атала береді.
8. Ағылшын және қазақ тіліндегі күрделі сөздерді сөзжасамдық тәсілдерге, сыртқы тұлғасына, белгілі бір сөз табына қатысы, мағыналық сипаты мен олардың біртұтас мағыналарына, құрамдас сыңарларының тұлғалық, формалық сипатына, жазылу сипатына, екпіннің рөліне, белгілі бір сөйлем құрамындағы синтаксистік қызметіне байланысты қарастырған дұрыс.
9. Ағылшын тіліндегі күрделі сөздің құрылымдық бірігуі екпіннің бір болуына; бірге немесе дефис арқылы жазылуына; семантикалық тұтастығына; морфологиялық және синтаксистік функцияларының бір болуына байланысты болады.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1 Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелері. – Алматы: Арыс, 1999. – 215 б.
2 Бархударов Л.С. Уровни языковой иерархий и перевод. Тетради переводчика. – М., 1969. – 112 c.
3 Федоров А.В. Основы общей теории перевода. – М.: Высшая школа, 1983. – 303 с.
4 Бреус Е.В. Основы теорий и практики перевода с русского на английский язык: учеб. пос. – М.: Изд УРАО, 2006. – 208 с.
5 Комиссаров В.Н. Слово о переводе: очерки лингвистических учений о переводе. – М.: Международные отношения, 1973. – 214 с.
6 Гарбовский И.Н. Теория перевода. – М.: Изд. МУ, 2004. – 544 с.
7 Федоров А.В. Введение в теорию перевода. – М., 1953. – 336 с.
8 Попович А. Проблемы художественного перевода. – М.: Высшая школа, 1980. – 199 с.
9 Мешков О.Д. Словообразование современного английского языка. – М.: Наука, 1976. – 245 с.
10 Смирницкий А.И. Лексикология английского языка / Изд. Литературы на иностранных языках. Второе издание. – М., 1956. – 260 с.
11 Agatha Christie Selected stories. – M.: Progress Publishers, 1976. –
334 p.
12 Ахметов Ә. Ғайып болған миллион / Кристи Агата. Әңгімелер. – Алматы: Жалын, 2003. – 160 б.
13 Миньяр-Белоручев Р.К. Общая теория перевода и устный перевод – М.: Воениздательство, 1980. – 237 с.
14 Швейцер А.Д. Перевод и лингвистика. – М.: Воениздательство, 1973.
– 280 c.
15 Ермагамбетова А.С. Сущность и значения национальных слов-реалий в языке художественного произведения и способы их перевода: дисс. ... канд. фил. наук. – Алматы, 1972. – 185 c.
16 Бархударов Л.С. Язык и перевод. – М.: Международные отношения, 1975. – 240 с.
РЕЗЮМЕ
Трансформационные модели перевода сложных слов английского языка
на казахский язык
Диссертация на соискание ученой степени кандидата фиологических наук
по специальости 10.02.20-сравнительно-историческое, типологическое и сопоставительное языкознание
Актуальность исследования. Продуктивность сложных слов в английском языке требует исследования способов их передачи на казахский язык как язык совсем иной типологии. Трудность перевода сложных слов английского языка на казахский язык определяется типологической разнородностью структурных, морфологических, семантических, а также лингвокультурологических особенностей образования сложных слов, их функционированием в различных стилях данных языков.
Объект исследования – сложные слова английского языка и их переводы на казахский язык.
Предмет исследования – способы образования сложных слов, словообразовательные модели, типы структурно-семантических отношений между компонентами сложных слов английского языка, а также их соответствий в казахском языке.
Цель исследования - описание словообразовательной структуры и семантики сложных слов английского языкa, анализ их соответствий в казахском языке, а также установление моделей перевода этих слов и определение факторов, которые влияют на процесс и результат перевода.
Задачи исследования:
- определить основные структурно- семантические модели сложных слов английского языка;
- выявить типологические особенности словообразовательных моделей сложных слов в английском и казахском языках;
- проанализировать семантику сложных слов, образованных по разным моделям в английском и казахском языках ;
- выявить типы соответствий сложных слов в сопоставляемых языках с позиции их адекватности;
- исследовать факторы, влияющие на выбор того или иного способа перевода в конкретных случаях и выявить общие тенденции процесса перевода;
- разработать трансформационные модели перевода сложных слов английского языка на казахский язык.
Методы исследования сравнительно-сопоставительный, трансформационый, описательный сопоставительно-типологический метод, метод семного анализа, дистрибутивный метод
Научная новизна работы. В работе впервые проведен сопоставительно-типологический анализ структуры и семантики сложных слов в английском и казахском языках; дан анализ факторов выбора того или иного способа перевода английских сложных слов на казахский язык; подтверждена возможность внутренней трансформации сложных слов английского языка на казахский язык с позиций когнитивной лингвистики; произведена семантическая классификация сложных слов, изучены в лингвоэтнокультурологическом аспекте английские и казахские соответствия сложных слов, представляющих модель «имя существительное+имя существительное»; определены сходство и различие в принципах изучения сложных слов в английском и казахском языках; на основе сопоставления сложных слов в английском и казахском языках выявлены типологические особенности их смысловой структуры и механизм функционирования, которые оставались невыявленными при изучении каждого из этих языков в отдельности.
Результаты исследования
- выявлены сходство и различие структурной организации сложных слов в сопоставляемых языках;
- разработаны модели трансформации сложных слов английского языка на казахский язык;
- установлена взаимозависимость семантики первого и второго компонентов сложных слов в английском и казахском языках;
- определены типы семантических соответствий сложных слов в английском и казахском языках;
- установлены факторы, влияющие на выбор того или иного способа перевода в конкретных случаях и выявлены общие тенденции процесса перевода;
- составлен список сложных слов английского языка с переводом на казахский язык.
Научно-теоретическая значимость исследования. Работа вносит определенный вклад в разработку основных положений теории перевода, указывает не только на структурно-семантические особенности сложных слов, но также предлагает варианты достижения переводческой эквивалентности. Научные результаты и выводы, полученные в работе, способствуют развитию переводоведения, этнолингвокультурологии, теории казахского и английского языкознания.
Практическая значимость исследования заключается в возможности использования его результатов в учебном процессе: разработке курсов лекций и практических занятий по лексикологии, словообразованию, сопоставительной типологии германских языков и теории перевода, в составлении англо-казахского словаря сложных слов.
Перспективы исследования. Исследование проблем словообразования в английском и казахском языках в типологическом аспекте в связи с развитием теории переводоведения в казахской лингвистике.
Структура диссертации. Работа состоит из введения, двух разделов, приложения, заключения и списка использованной литературы.
