Бағалы қағаздар
Жоспар
1 Бағалы қағаздар 3
1.1 Бағалы қағаздар туралы түсінік 3
1.2 Бағалы қағаздардың түрлері 4
1.3 Акционерлік қоғамдардың облигациялары 9
1.4 Опциондар мен фьючестер 14
1.5 Бағалы қағаздар нарығын қалыптастыру міндеттері мен қағидалары 20
Қолданылған әдебиеттер тізімі 22
1 Бағалы қағаздар
1.1 Бағалы қағаздар туралы түсінік
Бағалы қағаздар – иесіне табыс әкелетін, оның кәсіпорын (фирма) мүліктеріне қатысы барлығын күәландыратын коммерциялық документ. Бағалы қағаздар табысты иелеріне дивидент түрінде әкеледі.
Бағалы қағаздарды мемлекет те, корпорациялар да шығара алады. Оларды «жалған» капитал дейді, оның нақтыдан айырмашылығы өндіріске салынады және қызмет жасайды. Жалған капитал өзіндік өмір сүреді. Бағалы қағаздар нақты капиталдың қағазды дубликаты ретінде ұсылынады.
1.2 Бағалы қағаздардың түрлері
Акционерлік қоғамдардың акциялары
Бағалы қағаздарды екіге бөледі: меншік күәлігі және займ күәлігі.
Оларға: акциялар, опционды күәліктер, қаржылық фъюшерлер, ордерлер, құқық (варранттар), коносаменттер, облигациялар, вексельдер, банкноттар, чектер, депозитті және қор жинау сертификаттары т.б. жатады. Осылардың ішіндегі ең белгілі бағалы қағаз – акциялар.
1.3 Акционерлік қоғамдардың облигациялары
Облигациялардың экономикалық жаратылысы келесідей үш ерекшелігімен сипатталады:
1) облигация – шаруашылық қызметті несиелеу үшін пайдаланылатын капитал шоғырландыру құралы;
2) облигация – онша қымбат емес және оңай қол жеткізуге болатын борыштық құрал;
1.4 Опциондар мен фьючестер
Қазақстан қор нарығының қалыптасу жағдайындағы бағалы қағаздармен жасалатын операциялардың жоғары тәуекелдігі өз кезегінде оларды төмендетуге қолайлы құралдарды іздестіруді қажет етеді. Олардың біріне – опциондық сауданың дамуы жатады.
Фьючерстермен мәмілені жүзеге асырушы клиенттер екі категорияға бөлінеді: алыпсатарлар және сақтанушылар. Бірінші категория – бұл фьючерсті кейіннен қайта сатып алу мақсатында сатып алушылар, яғни алыпсатарды контракт заты қызықтырмайды. Сақтанушылар керісінше, өз қызметінің түріне байланысты берілетін тауарлармен контракты бойынша тікелей байланысты. Мұндағы сатушы жақ бағалы қағаздардың эмитентін білдірсе, ал сатып алушы жақ инвестор болып саналады. Екі жақта өздерінің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін тырысады. Опционға қарағанда фьючерстік мәміленің айырмашылығы, екі жақты да маржалайды, бірақ сыйақы берілмейді.
1.5 Бағалы қағаздар нарығын қалыптастыру міндеттері мен қағидалары
Қазақстан Республикасының заңында көрсетілетін бағалы қағаздар нарығының негізгі идеологиясы келесідей қағидалардан тұрады:
- әрбір потенциалды инвестор үшін бағалы қағаздар эмиссиялаудың барлық түрлері бойынша толық және тура ақпараттардың болуы;
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Ғ.С. Сейітқасымов «Ақша. Несие. Банктер» Алматы, «Экономика», 2000.
2. Көшенова Б.А. «Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары» Алматы, «Экономика» 2000.
3. Құлпыбаев С. К., Баязитова Ш. «Қаржы теориясы» Оқу құралы – Алматы, Мерей, 2001
4. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С.К. «Қаржы» Алматы - 2003