Фирма экономикасының теориялары
Мазмұны
Кіріспе 3
І тарау. Фирма экономикасының теориялары 5
1.1. Фирма стратегиясының теориясы және оның шаруашылықты жүргізудегі негізгі ережесі 5
1.2. Шығындар мәселесі, олардың құрылымы мен фирма пайдасын көбейту 7
1.3. Фирма ішілік жоспарлау теориясы 11
ІІ тарау. Фирма шығыны мен кірісі 14
2.1. Фирманың шығындары және олардың түрлері 14
2.2. Өндіріс шығындары төмендеуінің негізгі бағыттары 16
2.3. Фирма табысы, оның мәні мен қызметі 17
2.4. Фирма пайдасының бөлінуі және пайдалануы 19
ІІІ. Фирма қызметінің пайдалылығы 21
Қорытынды 23
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 26
Кіріспе
Қайбір кәсіпорын болмасын өзінен-өзі тіршілік ете алмайды, ол жалпы экономикамен тікелей байланысты, бірінші жағынан — өндіріс факторы рыногы, екінші жағынан - өткізу рыногы аркылы. Сондықтан да кәсіпорын экономикасы жеке кәсіпорындардың басқа шаруашылық құрылымдарымен қатынасатын рынокпен зерделеуге тиіс. Сонымен ол шаруашылық процесін жалпы және де жеке кәсіпорынның мүддесі ретіндегі көзқарасты қарайды.
Микроэкономикалық талдау тек жеке кәсіпорынға ғана тиісті емес, сонымен бірге жеке кәсіпорынның рыноктағы ықпалын және ақиқатында, кәсіпорын деңгейіндегі экономиканы және өндірісті үйымдастыруды зерттеу болып табылады.
Макроэкономика — бұл экономиканы бірыңғай тұтас ретінде қарайды және сұраныс пен ұсыныстың жиынтық процестерін қалыптастыруды зерттейді. Мұнда сұраныс — белгілі баға бойынша түтынушылар сатып алудағы дайын тауар саны, ал ұсыныс — бұл тауарды және қызмет көрсетуді жеткізу.
І тарау. Фирма экономикасының теориялары
1.1. Фирма стратегиясының теориясы және оның шаруашылықты жүргізудегі негізгі ережесі
"Фирма" – көп профилді өндіріс. Мысалы, Италия фирмасы "Фиат" тек қана автомобиль шыгарып коймайды, теңіз кемелерін және т.б. шығарады.
ХІХ-ғасырдың басында француз зкономисті Жан БатистСэй (1767-1832 жылдар) кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі ережесін калыптастырды. "Пайданы көбейту үшін өндіріс шығындарын азайту керек".
Осы классикалық ереже еркін, жетілген нарыктық бәсеке жағдайында бас тартпай жүмыс істеді. Бұл жағдай сол кездегі өнеркәсіп фирмаларының шаруашылық қызметтері, шығарылған өнім ассортименті және өткізу рыноктары салыстырмалы түрде тұрақты болуымен түсіндіріледі. Тұракты рынокта фирмалар осы нарықта өздерінің белгілі бір үлесі үшін күресті. Фирманың стратегиялық максаты сатуда бағаларды және өндіріс шығындарын азайту арқылы өзінін үлесін көбейту болды.
1.2. Шығындар мәселесі, олардың құрылымы мен фирма пайдасын көбейту
Фирманың шаруашылық қызмет процесінде өндірістік тұрақты шығындар құрылымында қалдық және старттық шығындар туады. Фирманың тұрақты шығындарына құрал-жабдықтар жалға беру ақысының, салықтадың, әкімшіл басқару шығындары кіретінін білеіз. Тұрақты шығындар шығарылған өнім көлеміне тәуелді болмайды.
1.3. Фирма ішілік жоспарлау теориясы
Жалпы экономикалық теория фирма ішілік жоспарлаудың мәніне, міндеттеріне, мқсаттары мен кезеңдеріне көзқарастардың біртұтастығы әзірше жоқ.
Сондық оның жүзеге асуының жалпы қабылданған негізгі элементтеріне тоқтаймыз.
ІІ тарау. Фирма шығыны мен кірісі
2.1. Фирманың шығындары және олардың түрлері
Фирманың шығаратын тауарларының мөлшерін рынокқа ұсынуы, оны өніруге кететін шығындарына және сол тауарлардың рынокта сатылатын бағаларына тікелей байланысты болады. Бұдан шығатын қорытынды, тауарларды өндіру және оны сатуға кететін шығындарды білу кәсіпорынның шаруашылық жүргізудегі тиімділігінің басты жағының бірі болып саналады.
2.2. Өндіріс шығындары төмендеуінің негізгі бағыттары
Шығындады жүйелі түрде төмендету – кәсіпорындардың жұмыс істеу тиімділігін арттырудың негізгі құралы болып табылады. Нарықтық экономика жағдайында залалды кәсіпорындарды қаржылай қолдау қағидаға жатпайды.
Ұлттық экономиканың барлық салаларында өндіріс шығындарын төмендетудің мына төмендегі негізгі бағыттарын айтуға болады:
2.3. Фирма табысы, оның мәні мен қызметі
Табыс – төтенше таралған, кең түре қабылданатын, сонымен қатар түрліше маңызды қолданылатын көп мағыналы ұғым. Сөздің кең мағынасында ақшалай құнына ие болуды кез келген ақша қаражатының түсімі немес материалдық құндылықты алуды көрсетеді.
Фирма табыстарын қалыптастыру:
2.4. Фирма пайдасының бөлінуі және пайдалануы
Пайданы үлестіру объектісі фирманың баланстық пайдасы болып табылады. Оны үлестіруді пайданың бір бөлігін бюджетке жолдау деп түсінуге болады. Пайданы үлестіру заңдылығы – салывқ және басқ да төлем шарттары түрінде түрлі деңгейде бюджетке түсетін бөлігі. Пайданы үлестірудің бағытын анықтау, фирманың қарауында қалатын, құрылым статьясын пайдалану фирманың құзыретіне жатады.
ІІІ. Фирма қызметінің пайдалылығы
Тиімділік деп фирма қызметі тиімділігінің ең басты экономикалық көрсеткіші аталады. Оның екі түрі бар:
-фирманың тапқан пайдасының өндірістің негізгі және айналмалы қорларының құнына қатысы;
-фирманың тапқан пайдасының сатылған өнімнің өзіндік құнына қатысы.
Қорытынды
Қорыта айтқанда, фирма егер ол нарықта үлгеруге ұмтылса, мына ережені бұлжытпай орындауы тиіс: табыстарды көбейтуді, шығындарды азайту арқылы емес, сату көлемін арттыру арқылы жүзеге асыруы керек, осы факторлар өзара байланысты болса да.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
1. Ө.Шеденов. Жалпы экономикалық теория. Алаты. 2002ж.
2. Экономикалық теория негіздері. Алматы. 1998ж.
3. А.Мейірбеков. Кәсіпорын экономикасы. Алаты. 2003ж.
4. Б:Сәлімбаева. Еңбекті мөлшерлеу. Алматы. 2001 ж.
5. В.Крымова. Экономикалық теория. Алматы. 2003ж.
6. Н.Мамыров. Макроэкономика. Алматы. 2003ж.
7. А.Куликов. Экономикалық теория негіздері. Шымкент 1993ж.
8. Б.Медешев. нарықтық экономика теориясына кіріспе. Алматы. 1995ж.
9. О.Сәбден. ХХІ ғасырға қандай экономикамен кіреміз. Алматы. 1997ж.
10. Малые предприятия в Казахстане. Алматы. 1999г.
11. Экономикалық теория. Алматы. 1999ж.
12. Экономикалық реформалар. Алматы. 1999ж.