Холдингтік компания - Самұрық
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Холдингті компаниялардың және олардың қатысуымен компаниялардың бірігуі 5
1.1 Холдинг – компанияларының экономикалық ролі 5
1.2 Компаниялар топтарының құру механизмі 8
1.3 Қаржылық - өнеркәсіптік топтардың ұйымдасуының холдингтік формалары 8
2 Холдингтің құрылу тәсілі 10
2.1 Қаржылық және аралас холдингттер 10
2.2 Бағынышты және тәуелді компаниялар 18
3 Нарықтық орнату жағдайындағы холдингтің стартегиялық менеджменті 20
3.1 Холдингтік компаниядағы стратегиялық менеджменттің концепциясы 20
3.2 Холдингтің іскерлік саясатының стратегиялық анализі 21
3.3 Холдингтік компаниядағы өндірістік диверсификациясы 23
3.4 Еліміздің холдингтік компания 25
Қорытынды 27
Пайдаланған әдебиеттер 29
Кіріспе
Менің баяндаманың жұмысымның тақырыбы «Холдингтік компания - Самұрық» Ең алдымен холдинг түсінігіне тоқталып өтсем. Жалпы «Холдинг» – шағын кәсіпорындарды топтап бір орталықтан басқару дегенді білдіреді. Оның мемлекетке тигізер үлесі зор.
Холдингттік компаниялардың екі негізгі түрі кең тараған: қаржылық (таза) және аралас. Қаржылық холдингттік компания қаржылық бақылауды және басқаруды жүзеге асыру мақсатымен құралады. Аралас холдингттік компания керсінше, белгілі бір кәсіпкерлік қызметтен айналысады: өнеркәсіптік, сауда көлік-логистикалық, несиелік-қаржылық және т.б.
Аралас холдингтен диверсификацияның жоғары дәрежесі мен және топ компанияларының арасындағы байланыстардың әлсіреуімен сипаталатын өндірістік концерндер немесе конгиомераттар болып табылатын ҚӨТ/ң көбісінің бас компаниялары ретінде тараған. Бірақ соңғы онжылдықтарда қаржылық және қаржылық емес фирмаларды көпұлттық топтың құрлымдарға біріктіретін қаржылық холдинттік компаниялардың артуы байқалып отыр.
Мұндай холдингтар қаржылық ұйымдар бола отырып басқа қаржылық институттардан-банктерден, инвестициялық қорлардан функционалды ерекшеліктері бар. Банктерге қарағанда холдинттік компаниялар қаржылық емес кәсіпорындарға яғни өнеркәсіптік, сауда, құрлыс және басқа да фирмаларға тікелей инвестицияларды жүзеге асыруда заңмен шектелмеген.
1 Холдингті компаниялардың және олардың қатысуымен компаниялардың бірігуі
1.1 Холдинг – компанияларының экономикалық ролі
Әр түрлі елдердің заңында «холдинг» түсінік арқылы түсініктімелер беріледі. Әртекте біз холдинг немесе холдингті компанияға келесідей түсінік береміз, олардың негізгі қызметі бірнесе бірнеше жекеленген заңды компанияларды бақылауды қамтамасыз ету болып табылады. Аталмыш тәуекелділіктітегі компаниялар еншілес деп аталады.
- ЖАҚ және ОАО – Р.Ф. заңына сәйкес;
- PLC,LLC,LTD – Ұлабритания заңына сәкес;
- Inc, Corp, LLC – АҚШ заңына сәйкес;
- AG, GmbH – Германия заңына сәйкес.
Холдингтік тіркеуші ел әрбір нақтылы жағдайда салық төлеу жүйесін таңдайды холдингке бақылау акция пакетті тиісілі және бір – бірімен бір бизнеспен баланысқан компаниялар, бірлестігі холдинг – концерн деп аталады (2 сурет). Концерн басқаратын хлдинг негізгі болады және ол сәйкесінше басқарушы - холдинг.
Концерн – бұл заңды жеке фирма мен олардың финалдарының жүйесі, ол бір немесе бірнеше бизнесте капиталдарын біріктіре жұмыс атқарады. Концернге басқарушы холдинг біріңңғай мақсаттар мен атқаруға тиісті жұмыстарғы анықтайды. Ұйымдастыру басқару және бақылау конценрге холдинг тарапынан бір жүйе ретінде іске асады.
1.2 Компаниялар топтарының құру механизмі
Компаниялар топтарын ұйымдастыру процесі «төменнен» немесе «жоғардан» жүруі мүмкін, кейде екі әдісі пайдалынады. Бірінші кезенде, «төменнен» жүрген ұйымдастыруды заңды тәуелсіз құрылтайшы – компаниялардың бірігіп болашақ топтың ядросын құруымен өтеді. Кейін, бас холдинг компаниясының құрулуынан кейін, КҰК – дың прцесі «жоғарыдан» жүргізіледі. Сонымен қатар, бірнеше жағдайлар қарастырылуы мүмкін.
1.3 Қаржылық - өнеркәсіптік топтардың ұйымдасуының холдингтік формалары
Еуропа мен Солтүстік Американың дамыған елдерінің көпұлтты компаниялардың көбісі фирманы іскерлік бақылау және олардың қызметік басқару мақсатымен олардың акцияларының бақылау пакетін иелену үшін құрылатын қаржылық немесе қаржылық-өнеркәсіптік компаниялардың ерекше түрі болып табылады.ҚӨТ/ң құрлымы мен басқарудың әртүрлі аспектілерін талқылағанда «холдингттік компания» терминімен қатар оған ұқсас «аналық» немесе «бас» компания терминдерін де жиі қолданылады; холдингтік компанияға деген басқарушы қызметтің бөлінуіне байланысты, сонымен қатар «бас ұйым» деген де термин де қолданады.
2 Холдингтің құрылу тәсілі
2.1 Қаржылық және аралас холдингттер
Холдингтік құрылу тәсілінің мынадай үлгілерін атап көрсетуге болады:
1. Негіздеме үлгісі-қимылдаушы компаниядағы кейінгі сатып алу бөлігінің үлесі және холдингтің негіздемесі;
2. Қосылыс үлгісі- елеулі компаниядағы қолда бар акция үлесін холдингке енгізу;
3. Бөлу үлгісі- компанияның толық құрылыстық бірліктерін бөлу;
4. Еншілес компанияның бөлу үлгісі - холдингтік немесе материндік компаниядағы құрылымдық бірліктің бөлінуі.
Негіздеме үлгісі
Негіздеме үлгісі холдингті құрудағы ең қарапайым ұйымдық – құқықтық тәсіл болып табылады.Қимылдаушы компанияда акция иеленушілерінен алынған қаражатқа құрылған холдинг немесе қарызға алынған қаражат, өз үлесін алады. Мұндай холдинг, ереже ретінде қаржылық болып табылады. Оның құрылуына «қоржындық» әдіс қолданылады. Дәл инвестициялық компанияның бағалы қағаздар нарығында қолданылатындай. Сондықтанда холдинг «қоржыны» ұзақ иелік кезеңінен құрылады.
Негіздеме үлгісі мұнай өнеркәсібінде жеткілікті жиі қолданылады:
2.2 Бағынышты және тәуелді компаниялар
Холдингтік компания болып табылатын инвестордың басқа фирманың акционерлік капиталында қатысуының деңгейі сол фирманың ағымдағы аперацияларын басқаруды жүзеге асыра алатындай болса, онда мұндай фирма бағынышты фирма ретінде анықталуы мүмкін. Кәсіпорынды бақылау үшін оның дауыс беретін акцияларының 50 % дан астамы иелену керек.
Тәжірибеде дауыс беруші акциялардың аз үлесін иелену кейде инвестордың фирманы толық бақылауға алуына мүмкіндік беруі мүмкін. Бұл, егер акциялардың көп бөлігі өзара тәуелсіз ұсақ акционерлер арасында шашылған және шешуші пакеттің басқа қолда болу мүмкіндігі аз болған жағдайда болды. Холдингтік компания фирманы бақылауды траст немесе сенімдік басқару келісімшарты негізінде дауыс беруші акцияларын иелене отырып іске асыруы да мүмкін.
3 Нарықтық орнату жағдайындағы холдингтің стартегиялық менеджменті
3.1 Холдингтік компаниядағы стратегиялық менеджменттің концепциясы
Қазіргі фирма деңгейіндегі экономикалық теория - ғылыми айқындалған басқару шаралармен жасалатын бірқалыпты өсу және ұзақ мерзімді дамудағы қиыншылықтарды шешуге бағытталған.
Холдингтік стратегиялық менеджменттің негізгі міндетті – компанияның ұзақ мерзімді эвалюцияны кординаттан және дамудың бағыт – бағдарын қою. Осы талаптың орындалуына келесі факторлары қиыншылық тудырады. Ұйымының ұйымдастырудағы иерархиялық жүйесі, субхолдинг және дочерлік компаниялар бір – бірімен байланусыдағы көпжықтылық.
Көп түрлі информацияларды өңдеу үшін холдингтік компаниялардың басқару аппаратты бір шама децентрлік болуы керек.
Қатысу үлесі жүйесі негізінде жасақталған холдингтің стратегиялық менеджмент ұзақ мерзімді компанияның саясатын жүзеге асыру кезеңдегі тоқталмайтын және айналып тұратын процесті көрсетеді.
3.2 Холдингтің іскерлік саясатының стратегиялық анализі
Стратегиялық анализ холдинг компаниясының стратегиялық менеджменттінің бірден, маңыздыфазасы болып келеді. Зерттеу мен анализ кезеңде жүйе элементінің «кіру» және «шығу» параметрлері арасындағы негізгі заңдылықтар мен ұзақ уақытты тенденциялар шығады, басқарушы және уландыратын факторлардың ықпалы анықталады. Холдингтің стратегиялық анализ шегінде басты ақпараттар масивінің техно – экономикалық және математикалық – статистикалық анализ сұрақтары шешіледі, салалардың іздеу ғылыми – техникалық болжаулары өңделеді, тұтынудың перспективті болжамына тірелетін маркентингтік болжамдар және т.б. Осы қызыметтің нәтижесі негізінде жүйенің моделдеуі, оның құрылымының дамуын болжау, холдинг дамуының альтернативті жолдарын ерекшеліктері іске асырылады. Мәні бойынша стратегиялық анализдің кезеңдері холдинг компанияларының стратегиялық дамуының нормативті техника – экономикалық болжамын өндіру үшін дайындаушы кезеңі болып келеді.
3.3 Холдингтік компаниядағы өндірістік диверсификациясы
Диверсификация стратегиясы холдинг құрылымын бір кәсіпорын қызметті нәтижесіне немесе бірдей ассортиментті өнім тобын өткізу нәтижесінде аз тәуелді болу үшін қолданады. Бұл стратегия жаңа нарыққа ориентирленген және қазір бар өнім номенклатурасымен әр түрлі дәреже байланысты. Әр түрлі дәреже байланыста. Жаңа тауарларды шығаруда негізделеді. Диферсификация стратегиясы холдинг компаниясы үшін аса маңыздылығы бар. Басқа әйгілі үлгі – Bosyon Consulting Group (BCG) матрицасы холдинке өзінің дочерлі кәсіпорындарын негізгі бәсекелестерге қатысты нарықтағы олардың үлесі мен саладағы жылдық өсу темпі бойынша жектеледі.BCG – да матрица қолдана отырып холдинг компаниясы қай дочерлік кәсіпорын бәсекелестермен салыстыру бойынша қандай роль жүргезетіні, оның нарығының динамикасы: олар дамып жатыр ма, тұрақталып әлде қысқарып жатқанын анықтауға алады.
3.4 Еліміздің холдингтік компания
Жақында мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтің арнайы тапсырмасының «Самұрұқ» атты мемлекеттік холдинг құрылды. Қазір оның қанаты астында Қазақстанның стратегиялық маңызы бар, ұлттық һәм мемлекеттік компаниялары бірінен соң кіріп жатыр. Енді әлемнің бір қатар өркениетті елдерінің көрген тәжірибеге сәйкес елдігі барлық ұлттық компаниялар бір жерден басқарылатын болады.
Қорытынды
Қорытындылай келе, ережеде көрсетілгені холдинг компаниялары әрбір квартал сайын өзінің балансын, кіріс пен шығыс есебін, оларға қарайтын мекемелер акциясын РФ мемлекеттік мүлік камитеті бекіткен формада жалпы халыққа жария етіп тұруы керек. Егер холдинг 5% жоғары акциясыналып – сатса, ол туралы мәлімет бір апта көлемінде міндетті түрге басылып шығуы керек. Көрсетілген мәліметтер коммерциялық құпияға жатпайды.
Сараптауымызды аяқтай келе, айтатын нәрсе, уақытша ережелер, холдинг құруға көптеген шектеулер жасай отырып, іс – жүзінде оның дұрыс жұмыс жасау механизмнің қалыптасыуына мүмкіндік бермейді. Болашақтар күтерміз, олда холдингтің нарықта еркін жұмыс жасауына жол ашатын ережелер жасалынатын шығар.