Для Казахстана

КІРІСПЕ

ҚР дамуы жаңа шаруашылық принциптерге және сапалы жаңа денгей қарым-қатынасқа өту, экономиканың барлық салаларының интенсивті түрде дамуына жұмыс істеткізеді сонымен бірге нарық экономикасының ең негізгі құрылымдарының бірі-банк жүйесін дамытуды қажет етеді.
Банк ісінің пайда болуы мен дамуы капиталмен байланысты. Жеке меншік пайда болуы, тауар-ақша қатынасының дамуымен қоғамдық мүлік теңсіздігі күшейді.Жағдайы жақсы топ өкілдері жағдайы нашарларға қарызға ақша беруге мүмкіндіктері туды. Капитал дамуы тығыз түрде банк дамуымен байланысты. Банк ісі функцияларының бірі кассалық операциялар болып табылады. Жинақ кассалары өз клиенттеріне әртүрлі қызмет түрлерін ұсынады. Жинақ кассада ақшаны сақтау қоғам үшінде, мемлекет үшін де тиімді. Жинақтаушы адамдарда мақсаты бар сипат болады. Үнемі және мезгілдік құю жолдары еңбек етушілердің өз шоттары бойынша күнделікті өз қажеттіліктеріне залал келтірмей, ұзақ уақыт қолданатын тауарды сатып алу үшін қажетті соманы жинайды.
Бірақ мына жағдайды ескеру қажет, ол ақпараттың қазіргі күндегі дефициті.Тұтынушылардың сұранысы мен ақпараттық дәуір қажеттілігі. Жаңа уақыт қоғамның дамуында бәсекелестік сипатқа ие болу үшін ақпараттық технологияны және компьютерлік ақпараттық жүйені қолдану қажетті шарттардың бірі болып табылады.

1 БАНКТІК ОПЕРАЦИЯЛАР ЖҮЙЕСІНДЕ КЛИЕНТТЕРГЕ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДІҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ТҰРҒЫЗУДЫ НЕГІЗДЕУ

1.1 Қазақстан Республикасы Халық Жинақтық Банкінің кассалық операциялары

1.1.1 Кассалық операциялар

Облыстың зерттеу объектісі болып кассалық операциялар табылады. Банк операциясының кассалық болып, алатын, беретін, сақтайтын және қолма-қол ақшаны аударумен байланысты операциялар айтылады.
Кассалық операциялар - қабылдау, қайта есептеу, ұсақтау, айырбас, беру, өңдеу, құндылықтарды сақтау және тарату. Кассалық операцияларды орындау үшін банк операцияларына кіретін, банкке ҚР Президентінің 31.08.95 ж. «ҚР банк жайлы және банк қызметі заңы» Жарлығына сәйкес ҚР Ұлттық банкінің лицензиясын алу керек.
Кассалық операциялар операциялық кассада жүргізілген. Операциялық касса (опер. касса) – банк кассасы, онда клиенттерге банктің барлық кассалық операциялары бойынша қызмет етеді.
Жинақ кассасының алдында тұрған негізгі мақсат - халыққа бас ақша құралдарын сақтау мен ақшалай құралдарын сақтау мен ақшалай есеп айырысуларды жүргізуге, халық шаруашылық дамуына ақшалай жинақтарды жинақтауға мүмкіндік береді. Бұл есептерді орындау үшін жинақ кассалары салымдарды қабылдайды және береді, салымшылардың талабымен оларды басқа жинақ кассасына аударады, қолма-қол ақшаларды қабылдайды. Операциялық касса мемлекеттік және коммерциялық өнеркәсіптің, мекеме мен бюджет төлемінің мүддесі үшін қажетті халықтың төлемінің барлық түрін қабылдайды. Операциялар қолма-қол ақшамен және қолма-қолсыз есеп айырысу түрінде жүреді.

1.1.2 Қажет болғанға дейінгі салымдар

Салым қолма-қол салымымен бірге қолма-қолсыз жолмен ашылуы мүмкін. Қосымша құюлар қабылданады және салымды бөлшектеп төлеу жүргізіледі. Бұл салымдардың көлемі әдетте тартылған құралдардың жалпы қорытындысынан өте үлкен емес. Бұл салымдар тұрақты емес, сондықтан банкке олардың қаншалықты ұзақ жататынын болжау қиын. Сонымен бірге банк өзіне тәуекел ала тұрып, әдетте осындай салымдарға айтарлықтай төмен пайыз төлейді, жедел салымнан алатын салымшылардан Банк салымға қажет болғанға дейін еңбек ақыны аударуға, зейнетақыны және басқа табыстар, шоттан төлемдерді жүргізуге банкке бір және Ұзақ мерзімді тапсырыстарды орындауға мүмкіндік береді (мысалға: коммуналды қызметті төлеу). Барлық салым куәлік пен мұрагерлік құрылады. Салымшы (салымды ашқан тұлға) басқа тұлғаға немесе бірнеше тұлғаларға салымшыларға қолдану құқығы куәлігін 3 жылдан аспайтын бере алады.

1.2 ААҚ «Қазақстан Халық Жинақтық Банкінің» сипаттамасы

ААҚ «Қ.Х.Ж.Б.» қазіргі уақытта - жеке компания, 1936 жылы Қазақстан Республикасы Бас Басқармасы СССР мемлекеттік еңбек жинақ кассасы ретінде құрылған. 1986 жылы СССР Жинақ Банкі Қазақстан Республикасы Банкі бөлшек бизнеске ғана бағытталған. 1991 жылы банк Қазақстан ССР Арнайы Коммерциялық Жинақ Банкі болды - дербес заңды тұлға ретінде толығымен мемлекетке бағынатын ,ал 1994 жылдан - Ж.А.Қ «Қ.Х.Ж.Б.» болды . 7 шілдеде 1998 жылы қоғамдық акционерлер жиналысы шешімімен банк құрылымы қайта құрылды және 10 шілдеде А.А.Қ. ретінде тіркелді.
ААҚ «Қазақстан Халық Банкі»- Республикадағы жарғылық акционерлер капиталының көлемімен және банк активі көлемі үлкендігімен ірі банктердің бірі болып табылады, ол Қазақстан нарығындағы банк қызметіндегі күрделі бәсекелес болып табылады. Басқа күрделі бәсекелес банк жеке тұлға ресурстарын тартудағы лидері болып және мемлекеттің ірі жеке төлем жүйесі ретінде қалыптасады.
Ішкі нарықта банк үнемі қызмет сферасын кеңейтуге бағытталған саясат жүргізеді.

1.2.1 Қазақ Халық Жинақтаушы Банкінің Алмалы филиалының ұйымдастырушылық - функционалдық құрылымы

Қазақ Халық Жинақтаушы Банкінің Алмалы филиалының ұйымдастырушылық - функционалдық құрылымын қарастырайық (1 сурет).
АБП: экономист, бас менеджер, заңгер, ревизор, ақпарат техникасы бойынша инженер.
Техникалық құралдар бөлімі , Халық Банкін еңбек өнімділігін жоғарылату мақсатында және қызмет көрсету формаларын кеңейтуге, жұмыс автоматизациясы үшін техникалық құралдармен қамтамасыз етеді.

1.3 АЖ құрудың мәні мен мақсаты

Банк қызметінің табыстылығы мен бәсекелестігін жоғарылату үшін оның ақпараттануына маңызды рөл бөліну керек, бұл жағдайда банкке жаңа банк технологияларын қолдану көмектеседі, оларды мына қызмет облыстарында, қаржылық басқару, зерттеу және ары қарай нарықта кеңею, есепке алу мен есеп беруді тиімді жүргізу, клиенттермен оперативті жұмысын жоғарылытуда қолданады.
«ХЖБ кассалық операциялары» АЖ құрудағы негізгі мақсат болып:

1.4 Ақпараттық жүйеге талаптар

1.4.1 Ақпараттық жүйе құрылымының талаптары

АЖ құрылымы - бұл ішкі кеңестік уақыт байланысы тізімі және элементтерімен жеке арасындағы қатынас, функционалды жүйе ішіндегі мәні және олардың сыртқы ортамен дара байланысының қатысы тұрады тізімі.

1.4.2 АЖ ресурстарының талаптары

Математикалық қамтамасыздандыру талаптары. Математикалық қамтамасыздандыру –бұл математикалық әдістер жиынтығы, есепті шығару мен есептеу техникасын құралдарын қолданып ақпаратты өңдеу үшін модельдер мен алгоритмдер.
Қазіргі кезде әр компьютер комплексіне өз математикалық қамтамасыздандыру ету жүйесі кіреді, сонымен бірге машина жұмысын тексеру мен пайда болған кемшіліктерін іздеу үшін текстілер бақылау есептерін өзіне қосады; элементарлы функциялар мен программаларды анықтау үшін стандартты программалар жиыны; жұмыс программаларын жиынын қосады.

1.4.3 Техникалық қамсыздандыру талаптары

Техникалық қамсыздандыру (ТҚ) - комплекс есебі жеткілікті болуы керек техникалық процестерді көрсеткіштерді өндеуші іске асыру үшін
Техникалық құралдар ретінде есеп комплексін шешу үшін келесілерді қолдануға ұсынады.
PENTIUM персоналды компьютері олар күшті құралдардан тұрады есті басқару үшін және командалар үшін 32-разрядты операциялар, КДН есімін жабдықталған, такталық частота диапазонынан 25-тен 66-МГц-ға дейін тұрады. Берілген типтегі ПЭВМ оперативті ес көлемі 4-тен және жоғары Мбайт тұрады. Оперативті ес колданбалы программадан қолданылады, операциялық жүйе бөлігін сақтау үшін, ол компьютерді тестілеуді қамтамасыз етеді, операциялық жүйенің бастапқы енгізілуі, сонымен бірге экранға бейнені беру үшін негізгі төмен деңгейлі енгізу-шығару қызметін орындау. PENTIUM компьютерлер үшін қатты диск жинаушылары 80-нен 300 Мбайт-тан тұрады. МҚБЖ дискте жинаушылар компьютермен кезінде қолданылатын ақпаратты үнемі сақтау үшін арналған операциялар жүйе программасы, жиі қолданылатын редактор программасы пакеті, трансляторлар және т.б.арналған.

1.4.4 Ұйымдастыруды қамтамасыз етудегі қойылған талаптар

Ұйымдастыруды қамтамасыз ету (ҰҚ) шаралары кешені: әдістер мен құралдар, жүйені құру (жобалау) және функционерлеу. ҰҚ үлкен проблема, ол ақпараттық жүйені құру мен эксплуатациямен байланысты, элементтердің құрамын анықтайды, оның байланысын, өзара іс қимылын, ұйымдастырушылық құрылымын, жүйе қызметін реттейтін құқықтық актілерден тұрады.
ҰҚ шешетін есеп комплексті қолданушылардың техникалық құралдармен өзара іс-қимылын қамтамасыз ету үшін жеткілікті болуы керек.
Есеп комплексі қолданушылардың табысты функционерлеу үшін келесі шешімдерді қарастыру қажет:
-персоналды оқытуды ұйымдастыру;
-технологиялық сипат талаптарын бұзбай сақтау.
-ПҚ ұйымдастыруда барлық қарастырылған жобадағы шектеуді бұзбау;
-тек автоматтандырылған жұмысшыларға қол жетуді қамтамасыз ету.

1.4.5 ҚР ХБ кассалық операциялар АЖ концептуалды схемасы

Концептуалды схема АЖ негізгі әдістемелік жақындауды құру мен функционерлеу көрінісін береді. Концептуалды схема АЖ құрылымын, және оған кіретін жүйе іші мен графикалық өзара байланысын көрсетеді.
АЖ-де автоматталынған жоба құжаттарын дамыту кезінде маңызды орынды әртүрлі элементтер жүйесінің графикалық интерпретациясы алады, мысалы, ақпараттық модельдер, алгоритм схемасының блогы, ақпараты, құжат айналымы, ақпарат ағымы және т.б. өңдеу технологиялық процестері. АҚ толықтығының негізгі схемасы жүйені құрудағы метрологиялық – әдістемелік аспектілер көрінісін береді. Олар функционалды жүйе ретінде қарастырылады, екі бөліктен тұрады: қамтамасыз ететін және функционалды. Функционалды схема бөлігі ақпараттық және технологиялық байланыстар өңдеу мен ақпарат қозғалысы деңгейі арасында графикалық формада көрінісін береді.

2 БАНКТІК ОПЕРАЦИЯЛАР ЖҮЙЕСІНДЕ КЛИЕНТТЕРГЕ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУДІҢ АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ТҰРҒЫЗУДЫ ЖОБАЛАУ

2.1 Есеп орны

Есеп комплексі - бұл есеп жиыны, белгілі бір сипаттамаларына сәйкес топтастырылған. АЖ есеп құрамы келесідей факторлармен анықталады:
-басқару функциясының немесе басқа маңызы;
-компьютерді басқарушының персоналдық дайындық деңгейі;
-ақпараттық база мен техникалық құралдар «ҚР ХБ Кассалық операциялар» ЭАЖ дара байланыс есебінің схемасы 3-ші суретте көрсетілген.

3 АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ ДЕҢГЕЙІН БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ҚОЛДАНУЫ МҮМКІН БОЛАТЫН САЛА

3.1 Ақпараттық жүйе деңгейін бағалау және оны қолдану мүмкіндігі

АЖ деңгейін талдауда келесі мәліметтерді анықтайды:
- келетін, қайта құрылатын және әр бөлімшеге жіберілетін ақпарат көлемі;
- бөлімшелерді қажетті ақпаратпен қамтамасыз ету және оның түсуінің уақытшылығы;
- артық ақпарат болуы;
- ақпаратты өңдеу тереңдігі;
- қолданылатын техникалық құралдар.

3.2 «ҚР ХБ кассалық операциясы» ақпараттық жүйені коммерциялық іске асыру бойынша ұсыныстар

«ҚР ХБ КАССАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯСЫ» есеп кешенінің тиімділігі көрінісін кешен деңгейінің өз белгілеуіне, оның техникалық жабдықталуына және экономикалық мақсаттылығына сәйкес береді. Көрсеткіштер тиімділігі мәнін анықтауда көрсеткіштер қатысады, олар есеп кешені өнімділігін, нақтылығын, сенімділігін, икемділігін және т.б. сипаттайды.
Қолданушыға есеп кешенін эксплуатация шарты өзгерісіне сәйкес жұмысты қайта құруға мүмкіндік береді, сонымен бірге шешілетін есеп тізімін, оның жоғары тиімділік деңгейін сақтай отырып есеп кешені функционерлеу шарты үздіксіз өзгеріп отыруы мүмкін, әсіресе бұл пәндік облыстарға байланысты ,яғни нақты ұсыныстар,өңделетін ақпарат көлемі,сонымен қатар шешілетін есеп тізімі және олардың мазмұны. Бұл жағдайда берілген кешен жеткілікті икемді,оның қабылеттігін қамтамасыз ету үшін оперативті орналастыру көлемінің есептеу жұмысындағы элементтерінің арасындағы, сонымен қатар жаңа есептерді қосу үшін жеткілікті кеңейтілуі.

ҚОРЫТЫНДЫ

Диплом жұмысында объектіні, оның қызмет сипаты және бар басқару жүйесіне талдау жүргізіледі.
Есеп тізімі құрылды, олардың иерархиясы анықталды, басқару жүйесі элементтерінің қызметі моделі жасалды, бұл элементтер өнімділігіне тиімді талаптар қойылды, сенімділігі, қайта құрылуы, ұзақтығы, жұмыс қабілеттілігі мен құны анықталды.
Экономикалық жүйеде есеп орны анықталды, қамтамасыз ететін бөліктегі барлық талаптар қарастырылды, берілген комплекс есептерін шешу үшін сәйкес программалық қамтама құрылды.
Комплекс есептерін коммерциялық сатып алу бойынша ұсыныстар берілді, оның универсалдығы, тиімділігі, максималды сервері, қолданушы үшін қол жетерлігі мен түсініктілігі, сонымен бірге есеп комплексі ақпараттық технологиясын ары қарай дамыту мүмкіндіктері қарастырылды. Ақпараттық жүйені құру мен енгізудегі барлық шығындар есептелінді.
Есеп комплексін жасау нәтижесінде қолданушыға ешқандай қиыншылықсыз қажетті құжаттарды алуға мүмкіндік беріледі.
Есеп комплексін жасауда алғышарт (приоритет) үлкен сан қолданушылары үшін шешім нәтижесінде және басқа көптеген есептер шеңберін шешу үшін нәтиже шешімін қолданған кезде ақпаратты алуға мүмкін болатын есептерге берілді.
Жұмыс нәтижесінде операциялық касса жұмысы үшін ақпараттық жүйе құрылды, сонымен қатар бұл жүйе автоматты ақпаратты өңдеу үшін бұл кез-келген уақытта қолданушы сұранысы бойынша ақпаратты алуды ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

ӘДЕБИЕТ

1. Назарбаев Н.А. Казахстан - 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана. - Казахстанская Правда, 11 октября 1997 года.
2. Конституция Республики Казахстан.- Алматы.-1995.
3. Указ Президента Республики Казахстан № 359 от 14 марта 2000 года "О государственной программе обеспечения информационной безопасности Республики Казахстан на 2000 - 2003 годы"
4. Постановление Правительства Республики Казахстан № 492 от 4 апреля 2000 года "О развитии единого информационного пространства в Республике Казахстан и создание ЗАО "Национальные информационные технологии""
5. Республиканская целевая научно - техническая программа "Информатизация народного хозяйства Республики Казахстан (основные задания и показатели)".-Алматы-1994
6. Автоматизированные информационные технологии в банковской деятельности: Учеб.пособие для вузов/ Г.А. Титоренко, В.И. Суворова - М.: Финстатинформ, 1997.- 268 с.
7. “Банковское дело” Учебник для ВУЗов/ Под ред. В. И. Колесникова и Кроливецкой Л. П. – М.: Финансы и статистика, 1995
8. Бралиева Н.Б. Информатизация общества как особенность современного этапа /Сб. Мировой опыт рынка и становление рыночной системы хозяйствования в Республике Казахстан.-Алматы.-1994