Предмет: Әдебиет
Тип: Реферат
Объем: 19 стр.
Год: 2012
|
Закрыть
|
Бөлтірік шешеннің билік сөздері
Жоспар
1 Бөлтірік шешеннің билік сөздері 3
1.1 Халқым үшін тудым 7
1.2 Тентек төртеу болғанда 9
1.3 Аздым деп ұрлыққа барма 11
1.4 Ай мен Үркердің тоғысуы 14
1.5 Бөрінің Күлігі 14
1.6 Бір дауға екі билік айтқан даудан арылмас 15
1.7 Құдайдың өзі оңғарар 16
1.8 Даудың түбін қыз бекітеді 17
Әдебиеттер 19
1 Бөлтірік шешеннің билік сөздері
Бөлтірік Әлменұлы (1771-1853) Жамбыл облысы, Шу ауданына қарасты Шоқпар жерінде дүниеге келген. Бөлтірік шешеннің жетінші бабасы Зорбайдың (лақап аты –Аузыүйген). Атамекені қазіргі жамбыл облысы, Талас ауданындағы Ойық аймағы, Талас өзенінің бойы екен. Оның атамекенінен ауып, Шу бойына келіп қоныс тебуінің өз тарихы бар.
Зорбайдың атасы Ойық үлкен балалары Қызылғұрт пен Кәкшегөзді үйлендірген соң-ақ еншілерін беріп, бөлек үй етіп шығарды. Қартайған шағында Ойықтың қасында кейінгі екі баласы Сәтек пен Зорбай қалады. Сәтек балалы-шағалы, шаруаға мығым екен де, Зорбай төрт ұлдың кішісі болғандықтан шаруаға айналмай, семсерілік жасайды, жүйрік ат, қыран құс, алғыр тазы ұстап, саят құрады. Көзінің тірісінде Ойық Зорбайды үйлендіріп, өзі соның қолында қалып, Сәтекке де еншіні беріп бөлек шығаруды армандайды екен. Бірақ Зорбай әкесінің бұл тілегін орындамай, жиырма беске келгенде жігітшілік құрып жүреді. Сөйтіп жүргенде Ойық дүниеден қайтады. Өлерінің алдында көпті көрген қария балаларын шақырып алып, оларға ата жолымен іс істеп, ата жолыме тіршілік етуді, кенжесі Зорбайды аяқтандырып, ел қатарына қосуды өсиет етеді.
1.1 Халқым үшін тудым
Жер дауы мен жесір дауының дүрілдеп тұрған кезі екен. Ноғайлы мен қазақ бір жерге таласа берген көрінеді. Сонда әлгі дауды біржолата бітіру үшін Сыпатай батыр қол жиып ноғайлы еліне аттанбақ болады.
Осыны естіген он үш жасар бала Бөлтірік сапарға бірге аттанбақ үшін Сыпатай батырға жолықпақшы. Астында көк құнаны бар сәлем беріп келген балаға :
1.2 Тентек төртеу болғанда
Жазғытұрым ел жайлауға шығар шақ болса керек. Жайлы қоныс іздеп жүрген бір бай төбенің басында асық ойнап жатқан бір топ балаға кез болады. Ауылын осы төбенің түбіне қондыруды ойлаған бай балаларға:
1.3 Аздым деп ұрлыққа барма
Бөлтірік ауылында жаңадан жетіліп, ісі алға басқан байдың бір байдың мырзасы айналасына жайсыз екен. Бір күні әлгі мырза көрші ауылдың бір момын шаруасының асыл тұқымды ақ бас аруанасын айдатып алады. Артынан іздеп келген мал иесіне дес бермейді.
1.7 Құдайдың өзі оңғарар
Сыпатай батыр мен көрші елдің Бұзық деп атанып кеткен бір биі тартысып жүреді екен. Араларында тартыс барына қарамастан көрші елдердің биі Сыпатайдан әртүрлі жағдайға байланысты бірнеше көмек сұрағанда Сыпатай да оған іркілместен көмек көрсетіпті. Бір жылы қуаңшылық болып, аяғы қатты қысқа ұласады. Көрші елдің биінің аулы малды ауыл екен, малы жем-шөптен тарығып қырыла бастайды.
