Для Казахстана

Кіріспе
Қазақстан Республикасының конституциясы бойынша Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншікпен жеке меншік танылады және бірдей қорғалады.
Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игілігіне де қызмет етуге тиіс. Меншік субьектілері мен объектілері меншік иелерінің өз құқықтарын түзеге отыру көлемі мен шектері, оларды қорғау кепілдіктері заңмен белгіленеді.
Кез-келген заң бұзушылық мінез-құлық қоршаған ортаға, қоғамға, белгілі бір мөлшерде қауіп әкеледі. Ал, қылмыс дегеніміз - қоғам үшін ерекше қауіпті құбылыс. Жасалған қылмыс үшін ең алдымен қылмыскердің құрбаны зардап шегеді.
Қылмыс - қоғам үшін қауіпті заң бұзылушылықтың өрескел көрінісі, ол заң тиым салған, заңмен жазаланатын әрекет немесе әрекетсіз өрескел қылықтар. Қылмыс алуан түрлі болып келеді.

Қылмыстардың осы көрсетілген нысандарының әрқайсысы өзінің ерекшеліктерімен оқшаулану арқылы өзіне ұқсас құрамдардан ажыратылады. Сондықтан да қылмыстардың әрбір нысанына жататын қылмыс құрамының заңдылық белгілерін дұрыс анықтау осы тұрғыдағы қылмыстарды дұрыс саралаудың негізгі кепілі болып табылады.
Біз осы диплом жұмысын орындаудан бұрын алдымызға мынандай мақсат қойдық:
1. меншікке қарсы қылмыстарды тергеу әдістемесін саралау зерттеу, сонымен қатар методикалық нұсқалар келтіру.
Бұл мақсатқа жету үшін мынандай міндеттер анықталды:
1. меншікке қарсы қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасына талдау жасау;
2. меншікке қарсы қылмыстың кейбір жекелеген түрлері бойынша тергеу әдістемесін зерттеу, талдау жасау, сонымен қатар теория тұрғысынан методикалық нұсқау беру.
Осы жұмысты орындау барысында мынандай зерттеу әдістемесі қолданды:
1. Диалектикалық әдіс
2. Салыстырмалық әдіс
3. Талдау және саралау әдістері
4. Теория мен тәжірибені ұштастыру әдістемесі
Сонымен бұл дипломдық жұмыстың зерттеу пәні болып меншікке қарсы қылмыстарды тергеу әдістемесінің құрылымы табылады.
Дипломдық жұмысты орындау барысында Қазақстандық және шет елдік ғалым мамандарының еңбектері оқылды, яғни Р.С. Белкин, Е.Р. Российская, В.А. Образцова, Н.А. Селеванов, А.Ю. Аубакиров, Е.О Алауов, және тағы басқалары.
Бұл жұмыс кіріспе бөлімінен, 2 тараудан, 7 параграфтан және қорытынды бөлімдерден тұрады. Жалпы көлемі бет.

1. Меншікке қарсы қылмыстардың криминалистикалық сипаттамасы
Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша Қазақстан Республикасында мемлекеттік меншікпен жеке меншік табылады және бірдей қорғалады. Меншік субьектілері мен объектілері, меншік (6 баптың I-тарауы) иелерінің өз құқықтарын жүзеге асыру көлемі мен шектері оларды қорғау кепілдіктері заңмен белгіленеді (6 бап II-тарау).
Адамның құқықтары мен бостандық жүйесінде меншікке құқықтың алатын орны ерекше, себебі ол адамның жеке бастық сәттілігін сипаттайтын көрсеткіш. Бұл құқықтар экономикалық қатынастарды реттейді, сондықтан да олардың атқаратын міндеті көп.
Әлеуметтік құндылықтар жүйесінде меншікке құқық адамның әлеуметтік игіліктерінің ішіндегі ең маңыздысы ретінде саналады. Сондықтан да, бұл игілікке қол сұғушылық адамның өз басына қол бұзушылықпен пара-пар. Меншікті қылмыстық қол сұғушылық қорғау Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің негізгі міндеттерінің бірі болып табылады.

Сондықтан легитимациялық құжаттар мен белгілер (аккредитивтер, чектер, жинақ кітапшалары, жетондар, сенім қағаздары, квитанциялар және сол сияқтылар) өздерін иеленушілердің белгілі-бір мүліктерге ғана құқығын растайтын болғандықтан ұрлау заты табылмайды. Бұл құжаттарды немесе белгілерді иелену меншік кейпің материалдық залал шеккендігінің айғағы емес. Бұл ретте ұрлықтың алдағы уақытта жасалуына мүмкіндік туады, сондықтан да, мысалы: жинақ кітапшасын иеленіп ол бойынша ақша алуды ниет қылған айыпкердің әрекетін алаяқтыққа дайындық деп саралау қажет.
Мүліктік емес сипаттағы фактілерді растайтын құжаттар мен өзге заттар ұрлау заты бола алмайды. Оларды ұрлаушы заң шығарушы басқару тәртібіне қарсы жасалған қылмыс ретінде қарастырады, себебі бұл жағдайда құжат айналымның заңда белгіленген тәртібі бұзылады.

Қылмыстық кодекстің 175 бабының 2-ші бөлігінде мынандай саралаушы нысандар көзделген:
а) адамдар тобының алдын ала сөз байлануы бойынша;
б) бірнеше рет;
в) тұрғын, қызметтік немесе өндірістік ірі жайға, қоймаға заңсыз кірумен жасалған ұрлық.
Адамдар тобының алдын ала сөз байлануы бойынша түсінігі Қылмыстық кодекстің 31 бабының 2-ші бөлігінде берілген. Бірлесіп қылмыс жасау жөнінде алдын ала келіскен адамдар тобы сондайға жатады. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты Пленумының 1996 жылғы 25 шілдедегі «Бөтен мүлікті ұрлауды саралаудың кейбір мәселелері туралы» қаулысының 7 тармағыңды ұрлық жасау жөнінде алдын ала келісіп, оған екі немесе одан көп адамдар қатысса ондай ұрлық адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша жасалған ұрлыққа жатады делінген.

Алаяқтық
Бұл іс-әрекеттің қоғамға қауіптілігі сонда, оның жасаудың нәтижесінде меншік құқығы бұзылады.
Алаяқтық объектісі меншік болып табылады. Алаяқтың заты ретінде тек мүлік қана емес, сонымен қатар оған құқық, сондай-ақ мүлікке кейбір өкілеттіктер де табылады.

Тонау мен қарақшылықты
Тонау дегеніміз - бөтен мүлікті ашық ұрлау. Бұл қылмыстық іс-әрекеттің қоғамға қауіптігі, ол меншікке құқықты бұзады.
Осы қарастырылып отырған қылмыстың объектісі меншік.
Қосымша тікелей объект ретінде адамның денсаулығы алынады (күш қолданып тонағанда).
Тонаудың құрамы конструкциясы жағынан материалды, сондықтан да бұл іс-әрекеттің объективтік жағын:

Қарақшылық
Қарақшылық объектісі күрделі қылмыстар қатарына жатады. Онда бөтен мүлікке ғана емес, жәбірленушінің өз басына қастандық жасалады. Шабуылға ұшыраған адамның өмірі мен денсаулығы үшін қауіпті күш қолданылады. Қарақшылық шабуыл жасаушының заты мүлік деп танылады, яғни ол өз иесінің мұқтаждығы не тікелей (тағам, жиһаз, автомашина, киім) не жанама (ақша, құнды қағаздар, және басқа) қанағаттандыра алатын материалдық әлемдегі заттар.

Қорқытып алу
Қорқытып алушылықтың қоғамға қауіптілігі сонда, ол меншік құқығын бұзады.
Бұл қылмыстың объектісі деп тек меншікті ғана емес, жәбірленушінің өз басын да санау керек ( оның бостандығы, ар-ожданы, қадір-қасиеті, жеке дербестігі).

Криминалистикалық әдістеменің жалпы мәселесі болып Республикалы қылмыспен белсенді айбынды түрде күреске қатысу болып табылады.
Өзекті мәселе қатарына жататындар:
- криминалистикалық тұрғыдан қылмыс пен қылмыстылық жағдайларды зерттеу;

2.1. Ұрлықты тергеу әдістемесі
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі – 175 бабына сай, ұрлық бөтен мүлікті жасырып ұрлау болып ұғындырылады.
Бұл жеке меншікке қарсы кең тараған қылмыс.
Объект – меншік.
Объективтік жағы – бөтен мүлікті жасырын ұрлау.

2.3. Алаяқты тергеу әдісі
Алаяқтық – бұл бөтен мүлікті ұрлау немесе бөтен мүлікке құықты алдау немесе сенімге қиянат жасау арқылы алу.
Алаяқтық әрекеттерді істегенде, қылмыстық қол сұғудың пәні болып ақша, өндірістік тауарлар, бағалы қағаздар, зергерлік бұйымдар және т.б табылады.

2.4. Қорқытып алушылықты тергеу әдісі.
Қорқытып алушылық, яғни бөтен мүлікті немесе мүлікке құқықты беруді немесе бүлдірумен қорқытуың арқылы мүліктік сипаттағы басқа да іс-әрекеттер жасауды талап ету, сол сияқты жәбірленушіні немесе оның жақындарын масқаралайтын мәліметтерді таратумен, не жәбірленушінің немесе оның жақындарының мүдделеріне елеулі зиян келтіруі мүмкін, өзге де мәліметтерді жариялау.
Қорқытып алушылықты көбінесе ұйымдасқан қылмыстық топ жасайды, адамдарды кепілге де алуы мүмкін. Қылмыскерлер жан-жақты дайындалады, жәбірленушінің материалдық жағдайын, байланысын, өмір сүру жағдайын анықтап алады.
Қорқытып алушыларды 2 топқа бөлуге болады:

Орыс тіліндегі әдебиеттер
1. Аверьянова Т.В., Белкин Р.С., Корухов Ю.Г., Россинская Е.Р. Криминалистика. М, 2002
2. Аубакирова А.Ю., Алесковский С.Ю. Криминалистика. Алматы,2002
3. Алауов Е.О. Проблемы уголовно-правовой борьбы с вымогательством. Алматы, 1997
4. Белкин Р.С Криминалистическая энциклопедия. М, 1997
5. Белкин Р.С Курс криминалистики М, 1997
6. Белкин Р.С Криминалистика: учебный словарь-справочник. М, 1999
7. Борзенков Г.Н. Уголовно-правовые проблемы охраны имущества граждан от корыстных посягательств. М,1991
8. Возгрин И.А. Криминалистика М, 1996
9. Владимирова В.А., Ляпуков Ю.И. Ответственность за корыстыне посягательства на соцалистическую собственность. М,1986
10. Владимирова В.А., Квалификация похищений личного имущества граждан. М, 1974
11. Гражданское законодательство РК; Статьи, комментарий, практика. Алматы, 1999
12. Горбачев А.В. , Тениев Э.С. Размер хищения и его доказывание. Горький, 1986
13. Джекебаев У.С. Основные принципы уголовного права РК. Алматы, 2001
14. Кригер Г.А. Квалификация хищения социмущества. М,1974
15. Курс советского уголовного права. Л, 1981
16. Крылов И.Ф. Криминалистическая характеристика преступления. Алматы, 2001
17. Колесниченко А.Н. Общие положения методики расследования отдельных видов преступлений. Харьков, 1976
18. Литовченко В.К. Уголовная ответственность за постягательство на соц собственность. М,1983
19. Мозговых Г.А. Криминалистическая характеристика преступления. Алматы, 2001
20. Наумов А.В. Уголовное право. Общая часть. М,1997
21. Образцова В.А. Криминалистика. М, 1996
22. Образцова В.А. Криминалистика. М, 1997
23. Порубов К.И. Курс криминалистики. Минск, 2002
24. Пинаев А.А. Уголовно-правовая борьба с хищениями. М, 1975
25. Россинская Е.Р. Криминалистика. М, 2003
26. Россинская Е.Р., Аверьяковой Т.В. Энциклопедия судебной экспертизы. М,1999
27. Россинская Е.Р. Судебная экспертиза в уголовном, гражданском, арбитражном процессе. М, 1996
28. Рогова И.И. , Рахметова С.М. Уголовное право РК. Алматы, 2003
29. Сахакова Т.В. Судебная экспертиза. М,2002
30. Селиваков Н.А. Справочная книга. М, 2002
31. Тенчов Э.С. Уголовная ответственность за хищения государственного или общественного имущества путем мошеничества. СЮ, 1982
32. Уголовное право Казахской ССР. Алматы, 1998
33. Филиппова А.Г., Вольнского А.Ф. Криминалистика. М, 1998