Валюта және айырбас валюталық курстарды анықтау
Жоспар
Кіріспе 3
1 Номиналды және нақты валюталық курстар 4
2 Валюталар нарығы: терминология 7
3 Айырбас курсының тәртіптері (режим) 16
4 Сатып алу қабілетінің паритеті 22
Әдебиеттер 26
Кіріспе
Аталмыш пайымдау ақшаның үнемі ұлттық мемлекетпен үйлесетінін нақты білдіреді. Ақшаны басып шығару және оны нарыққа бағыттау шын мәнісінде тәуелсіз мемлекеттің ерекше қасиеті болуы мүмкін. Американдықтар АҚШ долларымен есеп-айырысады, ағылшындықтар – британдық фунт стерлингпен, ал қазақстандықтар – теңгемен есеп-айырысады. Алайда, өзінің ұлттық валютасына ие болу – ол үшін мемлекет үшін міндеті болып табылмайтынына назар аудару жөн.
1 Номиналды және нақты валюталық курстар
Айырбас валюталық курстар туралы білуге тиістінің алғашқысы – бұл аталмыш терминнің бір-бірінен өте айрықшаланатын екі тұжырымдаманы анықтау үшін қолданылатындығы:
2 Валюталар нарығы: терминология
Сауданы анықтау және оның көлемдері
Шетел валютасында бейнеленген тараптардың талаптарын отандық валютаға немесе өзге шетел валютасына айырбастауға болатын кез-келген нарық валюталық нарық немесе халықаралық валюталық нарық деп аталады; кейде оны тағы форексті нарық деп атайды (аббревиатура ағылш. foreign exchange market). Ол түрлі елдердің қолма-қол ақшаларымен сауда-саттықты қамтиды.
Валюталық нарықтар тым өтімді. Бас офисі Базел (Швейцария) қаласында орналасқан Халықаралық Келісімдер Банкімен жарияланатын (Bank for International Settlements, BIS) ұлттық банктердің соңғы зерттеулерінде (Triennial Bank Survey) келесі статистикалық ақпарат ұсынылған:
3 Айырбас курсының тәртіптері (режим)
Ұлттық валюта өкілетті ұлттық мекемемен (орталық банк) шығарылады. Осындай билік мекемесі валютаны ұсынуда монополист болып табылады. Елдің кез-келген орталық банкі, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі сияқты валюталық тәртіпке қатысты шешім қабылдауы керек. Негізінен, екі шектілік арасында таңдауға болады: не өзге валюталарға қатысты валютаға «еркін қалқуға» рұқсат беру (иілмелі валюталық курс), не өзге валютаға қатысты оны бекіту (тұрақты валюталық курс). Бірақ, шын мәнісінде осы тарауда талқыланатын қызықты аралық формалар болады.
4 Сатып алу қабілетінің паритеті
Егер де шетелдік және отандық тауарлар бір-бірін толығымен алмастырушы тауарлар болып және еш көлік шығындары болмаса, онда қарапайым арбитраж аталмыш бағалар көрсетілетін есептеу бірліктерінен тәуелсіз түрде екі елдердің нарықтарында да бір деу бағаларды қамтамасыз етер еді.