Предмет: Әдебиет
Тип: Баяндама
Объем: 20 стр.
|
Закрыть
|
Қазақ Пушкинианасының елшілері
Шашу - қазақтың ежелден келе жатқан қуаныш айғағы ретінде жасалатын өте сұлу да салтанатты дәстүрлерінің бірі. Зор қуанышты күндерде әйелдер құрт, кәмпит, күміс теңгеден шашу шашады. Бұл дәстүрді кітапхана аясында өтетін шаралардың бір түрі ретінде қолдануға болады. Мысалы, жыр-шашу.
Ұлы ақынның мерейтойы қарсаңында өткізілетін көп шаралардың ішінде ақынға жырдан шашу көрнекі орын алмақ.
«…Пушкинді ұстаз тұтып, оған әрдайым өлең арнамаған ақын жоқтың қасы» – деп академик М.Қаратаев айтқандай, ұлы ақынға арнап жазылған өлеңдер көп. (Әдебиеттер тізімін қараңыз). Қазақ халқы рухани өмірінде Пушкиннің де өзіндік орны бар. Көрнекті ақын Ілияс Жансүгіров «Пушкин – қазақ халқының да ақыны» деп бекер атамаған.
Шашу өтетін жер мерекедегідей безендірілмек. Пушкин портреті, оған арнау сөздер, өлеңдерден үзінділер жазылған қабырға сөздер…
Жүргізуші: Заманында «Пушкин өзінің ұлы орыстығы үстіне, жаратылысынан данышпандық күш біткен орыс» деп бағаланған орыстың кемеңгер ақынын қазақ қауымына таныстырудың өзі артық болар. Мұнда оның шығармаларын білмейтін адам кемде кем. Ұлы ақын орнатқан ұлы ескерткіштің іргесіне қаланған қазақ ақындарының күн шұғылалы өлең жолдары асқақтай естіледі.
Жүргізуші: Әлем әдебиетінің көрнекті өкілдері жайлы әсем сазды лирикалық толғаулардың иесі Әбділда Тәжібаевтың, Хамит Ерғалиевтің Пушкинге соқпай кетулері мүмкін емес еді.
Олардың шығармаларында тарихтың әр кезеңіндегі А.С.Пушкин мұрасының тағдыры, қасиеті, мән-маңызы ашыла жырланады.
Сүйсе Гейне, анам десе
Сүйген суы Рейнесін.
Сырдың суы туған ол да
Өз ақыны – Гейнесін.
Жазса Тарас Днепрді
Жазса Пушкин Еділді
Неге маған жырламасқа
Сырда туған елімді.
Ә.Тәжібаев «Сырдария»
Ұмытпан, зәулім үйдің өртенгенін,
Орманға бейуақытта жұрт енгенін,
Алаңда Пушкин, Гейне құлап жатты
Бар менің сол бір түннен жиіркенгенім.
Х.Ерғалиев «Ұмытпан»
Жүргізуші: Қазақ ақындарының ішінде Пушкин жүрген, болған жерлерге барып, оның ұлы тұлғасына тағзым ете тұрып, бүкіл шығармашылық әлеміне бойлаған ақын Сырбай Мәуленов десе болады. Әрине, мұндай «саяхаттың» қорытындысы жыр болып төгілуі заңды да. Өлеңмен «Саяхат картасын» кестелеген ақынның жырларын таңдаңыздар.
(Төменде қазақ поэзиясында қырық жылдан аса уақыт бойы үздіксіз жемісті еңбек етіп, көркем сөз дамуына елулі үлес қосқан ақын Сырбай Мәуленовтің ұлы Пушкинге арнаған отты да ойлы, нәзік те сырлы, айшықты жырларынан топтама жарияланып отыр).
* * *
Жыр тәңірісі Пушкиннің
Аспанда ма тұрағы.
Жыр тәңірісі Пушкиннің
Асқарда ма тұрағы.
Дүние бүкіл таң қалып,
Күнде дабыл ұрады
Сол Пушкинді аударып
Талай ақын құлады.
Ол келеді ешбір де
Асуынан өткізбей,
Ол келеді ешкімге
Пушкин болып жеткізбей.
С.Мәуленов
Жүргізуші: А.С.Пушкин өлеңдерін қазақ тіліне аударуға сонау 30-жылдардан өмірінің соңғы кезіне дейін араласқан және ол туралы өлеңдер жазған ақынның бірі -–Тайыр Жароков.
«Пушкинді көргенде», «Дуэль» өлеңдері 1937 жылы жазылған.
«Пушкинді көргенде» өлеңінде аталуы өзі-ақ мегзегендей Петербургте, Лицей тұрған жерде ақынның тастан құйған кейпін көргеннен алған әсері баяндалады. Ақын ескерткішіне тағзым ете отырып онымен «тілдеседі»:
Ақындық, сенің өлең шың – құзыңа,
Қандай жас үйренбеді, талпынбады,
Талпынып мен де саған келдім, ақын!
Көңілге жырларыңмен маржан тізіп
Келеді, інжуіңді тергім, ақын.
Жүргізуші: Ұлы ақын есімі еске алынып жатқан кездерде әдеби өмірге:
Тұтас алғанда, қазақ ақындарының Пушкин туралы өлеңдері – поэзия әлемінің құнды да маңызды бір қыры, ұлы ақын мұрасын игеруге қосылған елеулі үлес, игі дәстүр. Осы дәстүрді жыр кешінде кітапхана оқырмандары жалғастырса құба-құп болар еді. Өз оқырмандарыңыздың алғашқы жыр шумақтары ұлы ақынға арналып төгілуі әбден мүмкін ғой. Сондықтан олардың жырларына да сөз кезегін ұсынған жөн.
