Предмет: Рум құқығы
Тип: Бақылау жұмыс
Объем: 11 стр.
Год: 2005
|
Закрыть
|
Талап туралы ұғым
Жоспар
1 Талап туралы ұғым 3
1.1 Талап ұғымы 3
1.2 Талаптардың түрлері 3
1.3 Талап бойынша қорғану және талапқа қарсыласу 7
1.4 Құқықтар коллизиясы және талаптардың бәсекесі 9
1.5 Преторлық қорғаудың ерекше тәсілдері. 10
Әдебиеттер 11
1 Талап туралы ұғым
1.1 Талап ұғымы
Мемлекеттік құқықты қорғауды Румда алдымен претор орындаған. Қорғау іздерін азамат өзінің арызымен преторға барып оған түсіндірген. Претор істі тыңдап, азаматтың айтқан сөздері дұрыс және заңға сәйкес болса, екінші жақты шақыртып тағы оны да тыңдап өзінің шешімін шығарған. Бұл қысқаша жарияланған азаматтық процесс. Осында көрсеткен қорғау іздеген адамды біз талапкер дейміз. Әрбір азаматтық процесс екі жақты тыңдап көріп, біреуін айттық, бұл талапкер, ал екінші жағын жауапкер деп атаймыз. Оның азаматтық ісі - талап деп аталады. Румдықтар қорғау іздеуді - actio деп атаған. Сонымен талап латын тілінде actio делінген.
1.2 Талаптардың түрлері
Талап түрлері әртүрлі негіздер, тиянақтармен бөлінеді.
Бірінші тиянақ негізі - жауапкердің тұлғасы бойынша. Осымен талаптар заттық талаптарға (actionеs in rem) және тұлға талаптарға (actionеs in persona) бөлінеді.
Заттық талаптарда талапкер претордан әлде соттан тек қана затты қайтаруға сұрайтын, жауапкердің түріне қарамай. Осындай талаптарды виндикациялық талаптар (actions in vindicatio) деп атаған. Тұлға талаптарға жауапкердің тұлғасы алдымен шығады. Талапкер және адамды (тұлғаны) жауапқа тартқан. Сонда зат екінші ретке шығатын. Мәселен, талапкер жауапкерді азамат өзі атқарсын деп претордан қорғау сұрайтын.
1.3 Талап бойынша қорғану және талапқа қарсыласу
Жауапкер қойылған талаптарды мойындайды әлде даулайды. Талапкердің талаптарын мойындаған кезде сот өкімі істің (in jure) 1 кезеңіне шығуы мүмкін. Мойындау институты XII тақтадағы кестелі заңдарда ерекше орын алды, себебі онда жауапкердің мойындаған қарызы сот шешімімен қатар есептелген. 1933 ж. табылған Гайдың үзінділерінде 2 жол көрсетілген: соттың сұрақтары және кондикция бойынша сот процессі жүргізілген.
1.4 Құқықтар коллизиясы және талаптардың бәсекесі
Адам құқықтарының кейбіреуінің орындалуы басқа құқықтардың орындалуына кедергі жасауы мүмкін. Осы жағдайды Рум құқығында құқықтар коллизиясы деп атаған. Коллизия негізінде заң бойынша құрастырылған қатынастарға сәйкес шешіледі:
1.5 Преторлық қорғаудың ерекше тәсілдері.
Преторлар өз атқарғаң қызметіңде талапты қорғаудан басқа ерекше қорғау тәсілдермен пайдаланатың. Олар әкімшілік билігінің құрастыру түрлерге қатысқан. Осындай тәсілдердің төрт түрің қарастырайық. 1) -интердикттер, 2) - стипуляция, 4) - иеленуге кіргізу (integrum) және 4) -реституция.
