Предмет: Қазақстан Республикасының тарихы
Тип: Реферат
Объем: 13 стр.
|
Закрыть
|
Мұхамед-Салық Бабажанов. Қазақ зиялылары
Бұл күндері тұлғалардың тоқырап тұрған кезі. Елдің рухани өмірінде жалтақ тіршілік, жағымпаз сөз, екіжүзділік, мәнсіз-мағынасыз әңгіме, берекесіз іс белең алған. Қарабасының пайдасы үшін дүйім елдің мүддесін сатып жіберетін сатқындық секілді азғындау шектен шығып тұрған кезде заманында еліне адал қызмет етіп, азаматтығымен жалпақ жұртқа танылған тектi, зиялы тұлғалар туралы еріксіз ойланасың.
Алайда, қанша қилы замандар өтсе де, олардың игі істері соңдарында өшпес із қалдырды. Замана ағымының ұраны мен ыңғайына көнгіш кейінгі ұрпақ тез естен шығарып ұмытқанмен, кейде олардың есімдері кенеттен ел аузында аталып, еріксіз есіңе салады.
Мұхамед-Салықтың атасы Бабажан, Бөкейдің бас билерінің бірі, ал әкесі кәдімгі Исатай мен Махамбет батырлардың Жәңгір ханға қарсы көтерілуінің бас себепшісі болған атышулы Қарауылқожа Бабажанов.
Ал енді Салықтың өзі туралы мағлұматты әдеттегідей оның туған жылынан бастайтын болсақ, дәл бүгінгі күні нақтылы анық дерек жоқ, ол туралы азды-көпті ізденгендер әр түрлі жазып жүр.
Салық туралы біраз деректер жинап, зерттеген ғалымдар М. Ысмағұлов пен Қ. Ыдырысов оның туған кезін 1830 - 1831-жыл дейді1 . Ол туралы очерк жазған Н. П.Ивлев пен Н.Э.Масанов, Т.Н.Сенигова –1832, Х.Маданов 2– 1830-жылды айтады.
Салық Бабажанов 1851- жылдың қазан айында кадет корпусын ойдағыдай бітіріп, хорунжий деген офицерлік шен алып шығады. Орынбор шекара комиссиясының басшылары көзге түскен талантты, үздік жас офицерді әуелгіде өз қарамағында қызметте қалдырады. Алайда, 1853-жылы Орынбор казак-орыс офицерлері оған әр түрлі жала жауып, қызметінен босаттырып, Орынбордан қудырып, Ішкі Бөкей Ордасына жер аударады. Осы жерде бір назар аударатын жағдай – өкімет орындарының оның өзінің, үй-ішінің кімдермен байланысып, кімдердің бұларға келіп-кеткенін бақылау үшін соңынан Алексеев деген подхорунжийді тыңшы етіп салып қоюы. Дегенмен кейіннен екеуі дос болып, ол Салықтың жазған мақалаларын Астраханда шығатын “Волга” деген газетке апарып беріп отырады.
Салық – болмысынан талантты, зерек ақыл иесі. Ол – елдің болашағының бұдан әрі бұрынғыша өзгеріссіз қала беруінің мүмкін еместігін кезінде айқын түсініп, Жәңгір хан секілді дала өмірін заман талабына сай өзгерту керек деген ойдың бастауында тұрған зиялы тұлғалардың бірі.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1 Ыдырысов Қ. “Сбылось предвиденье”, Вечерняя Алма-Ата, 14.04.78- ж.
2 Ивлев Н.П., Масанов Н.Э. “Видный казахский ученый М.С.Бабажанов”. Вестник Академии наук Каз.ССР, Алма-Ата – 1982, 60 – 65- бет; СениговаТ.Н. “Қазақ Совет энциклопедиясы”, 2- том, 63 -бет.
3 Ерофеев И.В. “История Букеевского ханства. 1801 – 1852 г.г. ”, Сборник документов и материалов.“Дайк - Пресс”, Алматы-2002, 1020 бет.
4 . Боранбайұлы Т. “ Ғасырға сыр”. “Елорда”, Астана-2001,
74- бет.
5 Сонда.
6 Ивлев Н.П. “Находки краеведа”. Алма-Ата, 1977, 15-бет.
7 Ысмағұов М., Ыдырысов Қ. “Дүмбілез деректер”. Білім және еңбек, 1975, №5.
8 Ивлев Н.П. “Находки краеведа”. Алма-Ата, 1977,
13-бет.
9 Зиманов С.З. “Россия и Букеевское ханство”. Изд. “НАУКА”, Алма-Ата-1982, 148-бет.
10 Сейтақ Ғ. “Нарынның нар ұлдары”. “Жазушы ”, Алматы – 1998, 21- бет.
