Автомобиль көлігі
Жоспар
1 Автомобиль көлігі 3
2 Көлік шығындары және тарифтер 8
3 Жүк тарифтері 9
4 Жолаушылар тарифтері 10
5 Халықаралық қатынастағы көлік тарифтері 12
6 Жолаушылар тасымалын көлік түрлері арасында үлестіру 14
7 Қалалық жолаушылар көлiгi 20
Әдебиеттер 24
1 Автомобиль көлігі
Автомобиль көлігі – бұл пневмодоңғалақты және шынжыр табанды қозғалыштарды пайдалану арқылы (доңғалақтың немесе шынжыр табанның қозғалысын қамтамасыз ететін, жұмыста қозғалтқыш жұмысын түрлендіргіш) рельссіз жолдар (жолдар) бойынша жүктерді және жолаушыларды тасымалдауды жүзеге асыратын, көлік түрі.
Қазіргі автомобиль көлігінің техникалық базасын төмендегілер құрайды: жылжымалы құрам, жолдар, автокөлік кәсіпорны (тасымалдаушылар).
1.1 Көлемдік көрсеткіштер
Көліктің тасымалдау жұмыстарының көлемін өлшеу үшін келесі көрсеткіштерді пайдаланады; тоннадағы Q тасымалданған жүктің саны, тонна-километрдегі Р жүк айналымы, жолаушыларды тасымалдау а (адамдардың саны), жолаушы километрдегі al жолаушылар айналымы.
Келтірілген көрсеткіштер шын мәнінде орындалған жұмыстың көлемін жобалау және есептеу кезінде көліктің барлық түрлері үшін негізі болып табылады.Осы көрсеткіштер бойынша есептеу әдетте әрбір тәуліктің, он күндіктің, айдың, тоқсанның және жылдың шығарылған қорытындысымен жүргізіледі. Жүкті тасымалдау көрсеткішінен басқа, көліктің кез келген түрі үшін уақыттың белгілі периодында жүктің жөнелтілуі және келуі бойынша көрсеткіштер пайдаланылуы мүмкін.
2 Көлік шығындары және тарифтер
Тасымалдауды жоспарлау кезінде аса маңызды факторлардың бірі көлік шығындарын және тарифтер жүйесін кірістіретін, баға саясаты болып табылады.
Кәсіпорынға тасымалдау қызметтерін көрсету процесінде, заңды немесе жеке тұлғалар (көлік қожайыны) белгілі шығындар жұмсайды, яғни тасымалдау процесін орындау және оын басқару үшін әр түрлі ресурстарды сатып алуға (отын, материалдар, жабдықтар және т.б.) шығындар. Одан басқа, өнімдерді жүзеге асыруға, инфрақұрылымдарды, салықтарды, жарналарды және т.б. қамтамасыз етуге шығындар қажет.
3 Жүк тарифтері
Жүк тарифтері көліктің әр түрлерінде, ең бірінші жүк түрінен, жүк көтерімділік таңдайтын түрден және көлік құралы түріне байланысты болады.
Темір жол көлігінде жүк тарифі класс, мөлшер және жүктің салыстырмалы ерекшеліктері (сұйық, қатты); жөнелту түрі және оның партиялылығы; вагон түрі және оның МПС жабдықтары немесе тапсырысшы және т.б. белгілер бойынша саралап жіктелген.
4 Жолаушылар тарифтері
Жолаушыларды тасымалдауға жұмсалған шығындар жүкті тасымалдауға жұмсалған шығындармен еркшеленеді, өйткені жолаушылар көлігі жабдықталудың максимум деңгейін және жолаушыларды жеткізудің минимум мүмкін мерзімдерін қамтмасыз етуге тиіс. Баға саясаты халықтың әлеуметтік топтарының көпшілінгінің төлем қабілеттіктерін есепке алумен ұсынылған қызметтердің сапасын және көлемдердің сәйкестігін қамтамасыз етуі тиіс.
5 Халықаралық қатынастағы көлік тарифтері
Халықаралық тасымалдауда көлік тарифі белгілі халықаралық қатынаста сыртқы сауда жүктерін тасымалдауға бағаның жиынтығы түрінде ұсынылады.
Халықаралық қатынасқа тарифтерді құру ерекшеліктері көлікке және түрлер мен көліктің бір түрінің кәсіпорындары және елдері арасындағы бәсекелестікке қызмет көрсететін, сыртқы саудамен байланысты. Әлемдік көлік рыноктары әлемдік тауарлық рыноктардың бөлігі болып табылады.
6 Жолаушылар тасымалын көлік түрлері арасында үлестіру
Жолаушыларды тасымалдауда үлкен әлеуметтік мән бар, өйткенi адам мұқтаждығының маңыздысының бiрi -орнын ауыстыру қажеттілігін қанағаттандырады. Орындалған жолаушылар тасымалдары көлiктiң осы немесе басқа түрлерiн ашық сипаттайды, өйткенi жолаушылар өз ойларынан айтып, оның артықшылығы мен кемшіліктерін әр түрлi бағалайды. Рынокта жүк тасымалдарына қарағанда, жолаушылар тасымалы өте күштi бәсекелес.
7 Қалалық жолаушылар көлiгi
Жергiлiктi пунктқа қызмет көрсететiн (2 мың тұрғыннан кем емес) және өнеркәсiптiк, сауда, мәдениет және әкiмшiлiк-саясаттық аспектiлерде буынды байланыстыратын ретiнде функцияларды орындайтын көлiктi қалалық көлiк деп атау қабылданған.
Қалалық және қала маңына қатынайтын көлік қала және қала маңындағы аудандар халқын тасымалдауды iске асыратын, көліктің әр түрлерiнен тұратын, сондай-ақ адамдардың қалыпты тiршілiк әрекетi (қарды және қоқысты жинау, көшелерге су себу, жақсы кұрылу және т.б.) үшiн қажеттi, жұмыстарды орындайтын жүйе түрiнде ұсыналады.