Для Казахстана

Кіріспе
Бухгалтерлік есепке тән негізгі принциптердің мәні мен маңызын түсінбей тұрып, ұйымдар қызметін басқару мен ұйымдастыру жөнінде шешім қабылдау мүмкін емес. Сондықтан, экономикалық тұрғыдан тиімді шешім қабылдау үшін, бухгалтерлік есеп шоттарын жүргізу мен бұларды өз орындарына қарай дұрыс қолдану, бастапқы құжаттар айналысын заңды түрде ұйымдастыру, есеп жүйесінде қолданылатын әдістемелерді сабақтастықпен пайдалану жолдарын және халықаралық бухгалтерлік есеп стандарттағы талаптарын білген жөн.

1. Бухгалтерлік есеп пен аудиттің жалпы құрастырылу принципі
1.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкіде» бухгалтерлік есеп пен аудиттің құрастырылу принципі
АҚ «Қазақстан Халық Банкі» өз алдына есеп саясатын жүргізеді және бухгалтерияның басқару формасын құрады.
Операцияларды орындау барысында олардың заңды болуына, бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына банктің басшылары және бас бухгалтер жауап береді.
Бас бухгалтердің құрылымдық бөлімшелерді тағайындау мен субъектінің бухгалтерлік есебі жүзеге асырылады. Бас бухгалтердің орнына арнайы жоғары білімі бар тұлғалар тағайындалады.

1.2 Аудит түсінігі және түрлері
Қазақстан Республикасының заңы бойынша 20 қарашада 1998 жылы №304-I «Аудиторлық қызмет туралы» ( 10 шілде 2003 жылғы №483-II өзгертулерімен) заңы бойынша аудит – бұл қаржылық есептіліктің объективті құрастырылуының және тәуелсіз пікірді жеткізу мақсатында заңды тұлғалардың қаржылық есептіліктерін тексеру б.т.
Аудит түрлері:

2. Практикалық аспектіде есеп, талдау және аудит
2.1 АҚ «Қазақстан Халық Банкінің» меншікті капиталынның есебі және талдауы
Меншікті капитал мыналардан тұрады:
- Жарғылық капитал – бұл ұйымның құрылу барысында ұйымдастырушулар мен қатысушылардың ұйымның жарғылық қорына ақшалай және заттай қосқан үлесі.
- Резервтік капитал. Бұл бап бойынша кәсіпорында қалыптасқан резервтік капиталдың қалдығы көрсетіледі.
- Бөлінбеген кіріс (жабылмаған зиян).

2.2 Тауарлы-материалдық қорлардың есебі, талдауы және аудиті
БЕС №7 тауарлы-материалдық қорлар өзіне активтерді мына түрде ұсынады:
- шикізат және материалдар, отын, ыдыс және ыдыстық заттар, қосалқы бөлшектер;
- улы химикаттар, медикаменттер;
- дайын өнім;
- сатуға арналған тауарлар.
Тауарлы-материалдық қорлар мыналарға бөлінеді:

2.3 Негізгі құралдардың және материалдық емес активтердің есебі, талдауы және аудиті
№6 БЕС бойынша «Негізгі құралдардың есебі» негізгі құралдар ұзақ мерзімге (бір жылдан астам) қызмет ететін құнына тәуелсіз материалды активтерді ұсынады. Бухгалтерлік есепте негізгі құралдар уақытында келген бастапқы құнымен, оған қоса барлық нақты негізгі құралды кірістіруге және алуға кеткен шығындар, оның ішінде сатып алу кезінде төленген қайтарымсыз салықтар және алымдар (мысалы, ғимараттарды және жеңіл автокөліктерді сатып алған кездегі төленген ҚҚС, мемлекеттік баж, сатып алу келісім шартын құрған кезде төленген төлемдер және т.б.).

2.4 Ақша қаражаттарының есебі, талдауы және аудиті
Кассалық операциялардың есебі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің 27.07.1993 жылғы кассалық операциялар туралы уақытша тәртібімен жүргізіледі. Кассаға ақшалар әр түрлі шоттар бойынша түседі және кіріс касса ордерімен, ал ақшаның шығуы шығыс касса ордерімен толтырылады.
Ордерлер тіркеме журналына тіркеледі, ал оларға номер жазылады және күннің соңына сальдо енгізіледі. Кассалық есепті құру міндетті болып табылады. Әр айдың соңында касса бойынша айлық есеп құрылады.

2.5 Еңбек ақы мен есептесудің есебі, талдауы және аудиті
Еңбек ақы мыналарға бөлінеді:
Негізгі – нақты атқарылған уақыты және барлық орындалған жұмыстары бойынша ақша аударылады.
Қосымша – кәсіпорында атқарылмаған уақыт үшін төлемдер (демалысқа шығу төлемі, жұмыстан босатылғанда жүріп қалған уақыты үшін жәрдем ақы). Жұмысшы тұлғалар мыналарға – басшылар, специалистер, қызметкерлер мен қарапайым жұмысшылар болып бөлінеді.
Еңбек ақы есептеудің негізін жұмыс уақытының табель есебі жүргізеді.Негізгі еңбек ақы мыналарға бөлінеді:

2.6 Дебиторлық борыштардың есебі
Дебиторлық борыштардың есебі өз алдына бөлек шоттармен, әр қайсысының түрімен және борышкермен жүргізіледі. Кәсіпорында жұмысшылардың борышы мына келесі операциялардан пайда болады.
Бухгалтерия жұмысшыға қызметтік командировкаға ақша береді. Командировка уақытында тәуліктік төленеді, командировкалық куәлік жазылады. Жұмысшы командировкадан қайтқаннан кейін 5 күн ішінде кәсіпорын бухгалтериясына аванстық есепті көрсетеді.

2.7 Табыстар мен шығындардың есебі, талдауы және аудиті
Қаржылық нәтиже – кәсіпорынның шаруашылық қызметінің соңғы экономикалық қорытындысы және оның формасы табыс(зиян) түрінде болады.
Негізгі және негізгі емес қызметтен алынған табыстар жылдық табысты құрайды және де ол №5 БЕС сәйкес ескеріледі және мойындалады.
Табыстар табылған кезде, ал шығыстар мен зияндар шығындалған кезде бухгалтерлік есепте мойындалады және қаржылық есептілікте көрсетіледі.

3. Кәсіпорынның қаржылық есептілігін таныстыратын маңызды принциптері
Қаржылық есептілік кәсіпорынның өткен уақыты бойынша қаржы-шаруашылық қызметінің комплексті нәтижелерін көрсететін қорытынды көрсеткіштердің жүйесін ұсынады.
Есептілікті құру есеп жұмысының бітіруші кезеңі болып табылады.
Қаржылық есептіліктің мақсаты заңды тұлғаның нақты қаржылық жағдайын, қызметінің нәтижесі және есепті жылғы қаржылық жағдайының өзгеруі туралы пайдалы, керекті және маңызды ақпараттарды ақпаратты пайдаланушыларға ұсыну болып табылады.

Қорытынды
АҚ «Қазақстан Халық Банкіде» практикамды атқара отырып мыналарды айтып кетсем деймін.
Қазақ экономикалық университетінде теориялық түрде алған білімімді практикада қолдана отырып, бухгалтерияда бухгалтерияның жұмыстарын істедім және өз білімімді әжептеуір тереңдеттім.
Мен бухгалтерияда әр түрлі бастапқы құжаттармен жұмыс істей отырып, олармен таныстым. Мерзімді және жылдық есепті құруға көмектестім және де әр түрлі бланкілерді толтырдым.

Қолданылған әдебиеттер
1. Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. процветание, безопасность и улучшение благосостояния всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана.
2. Налоговый кодекс. О налогах и других обязательных платежах в бюджет. – Алматы: Юрист, 2003.
3. Закон Республики Казахстан «О бухгалтерском учете и финансовой отчетности» от 24 июня 2002 года, №329-1 // Нормативные акты по финансам, налогам, бухгалтерскому учету, страхованию: «Қаржы-қаражат» Официальные материалы // Қаржы-қаражат . – 2002. - №7.
4. Постановление Национальной комиссии по бухгалтерскому учету от 13.11.96. №3.
5. Стандарт бухгалтерского учета «Представление финансовой отчетности» (Приказ министра финансов РК 17 января 2003 г. № 14) // Бухгалтерский учет и аудит. – 2004. - № 2.
6. Типовой план счетов и их типовая корреспонденция (Приказ министра финансов РК от 18 сентября 2002 г. № 438) // Бухгалтерский учет и аудит. – 2003. – 1,2,3.
7. Бухгалтерлік есеп счеттарының жұмыс жоспарын жасау жөніндегі нұсқау және 2006 жылдан бастап қолданылатын бухгалтерлік есеп счеттарының жұмыс жоспары. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің 22 желтоқсан 2005 жылғы 426, 427-ші бұйрықтары.
8. Әбдіманапов Ә. Бухгалтерлік және қаржылық есеп принциптері (халықаралық стандарт) оқулық, - Алматы 2006 жыл.
9. Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего субъекта: Учебн. пособие. – М.: Финансы и статистика, 1994.
10. Дүйсенбаев К.Ш., Төлегенов Э.Т., жұмағалиева Ж.Г. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау / Оқу құралы. – Алматы: Экономика. 2001. – 330 бет.
11. Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З:Н., Құдайбергенов Н.А. Бухгалтерлік есеп принциптері: Оқу құралы. – Алматы: ЭкономикС, 2003. – 360 бет.
12. Кеулімжаев Қ.К., Әжібаева З:Н., Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А. Қаржылық есеп – Алматы: Экономика, 2001.
13. Ковалев А.И., Привалов В.П. Анализ финансового состояния предприятия. – М.: Центр экономики и маркетинга, 1995.
14. Назарова В.Л. Бухгалтерский учет хозяйствующих субъектов. – Алматы, 2004.
15. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии. – А.: Центраудит – Казахстан, 2002.
16. Тоқсанбай С.Р. Толық экономикалық орысша – қазақша сөздік. Алматы: - сөздік – словарь, 1999.
17. Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С. Методика финансового анализа. – М.: ИНФРАМ, 1995.
18. Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С., Негашев Е.В. Методика финансового анализа предприятия. М.: Научно-производственная фирма «ЮНИ-ГЛОБ» совместно с издательско-полиграфическим объединением «МП», 1992.