Предмет: Қазақстан Республикасының тарихы
Тип: Реферат
Объем: 12 стр.
|
Закрыть
|
Әулиеатаны Ресейдің жаулап алуы
Қазақ халқы жоңғар басқыншыларымен жан алысып, жан берісіп соғысып жатқанда Ресейдің І-Петр патшасының әскерлері жерімізді шетінен кертіп қалалар салып, жыландай жылжып сұғынып келе жатты.
Омбы, Орынбор, Павлодар, Семей, Өскемен қалаларынан соң орыс отаршылары XIX ғасырда Жетісуға жетіп, 1854 жылы ежелгі Алматы кентінің орнына Верный бекінісін тұрғызды. Ал, бұдан бір жыл бұрын Орынбор жақтан генерал Перовский басқарған орыс әскері қоқандықтардан Ақмешіт (қазіргі Қызылорда) қаласын басып алған болатын. «Тәбет тамақ ішу барысында келеді» деп білетін қомағай Ресей отаршылары енді Талас, Шу аймағына, одан әрі Орта Азияға көз аларта бастады. Бұл кезде Оңтүстік Қазақстанды ашса алақанында, жұмса жұдырығында ұстаған Қоқан зекетшілері жәй мал-мүлік салығын былай қойып, мұсылмандықтан безіп, көңіл көтеру үшін әр ауылдан бір қыз бересің деген адамгершілікке жатпайтын салық ойлап шығарды. Өздерінің оң жақтағы ару қыздарын көздерінің қарашықтарындай сақтайтын қазақтар бұл қорлыққа көнбей 1858 жылы мамыр айында көтеріліске шықты. Мырза би деген зекетшіні нөкерлерімен қоса Шымкент түбінде қырып салды. Қоқан ханы Құдияр әр жерден бас көтерген қазақтарды аяусыз жазалап, қанды шеңгеліне қайта түсірген соң 1860 жылы Жетісуды орыс отаршыларынан құтқарамыз деген ұранмен әскер көтерді. Ұзынағаш түбінде полковник Колпаковский басқарған орыс әскері қоқандық сарбаздарды зеңбіректерден оқ жаудырып, жамсатып салды. Осы қоқандықтар сапында Байзақ, Батырбек датқалар да болатын. Олар орыс қаруының каншама куатты екендігін осы соғыста түсінді. Ұлы жүзден Ресейге ертерек караған ағайындарының жай-жапсарын Қоқанға қарасты өз елінің күйімен салыстыра келе Байзақ датқа бүкіл қазақ бірге болуы керек деп шешті. Ал, Ташкент бегілер бегінің карындасына үйленген Батырбек датқа коқандықтар жағында еді.
Орыстар Әулиеатаны жаулап алғанда қала тұрғындары екі-үш мың мөлшерінде болған екен. Айтпақшы, М. Г. Черняевтың Әулиеатадан жазған жолдамасында қалада қазақтардан бірнеше шымыр үйі болғандығы да көрсетіледі. Сол 1864 жылы шілденің 17-сі күні Әулиеата Жаңа қоқан сызығының құрамына қосылды. Әулиеатаны алғаны үшін полковник М. Г. Черняев генерал-майор атанды. 1889 жылы Әулиеатаны орыс әскерінің басып алғандығының 25 жылдығы құрметіне қалада Түркістан өлкесінің әскери губернаторы Н.П. Гродековтың бұйрығымен ескерткіш орнатылды. Қазір бұл отаршы басқыншылар ескерткішінің жұрнағы да жоқ.
1774 жылы Абылай хан негізін қалаған Әулиеата қаласы 1938 жылы ұлы ақын Жамбыл есімімен аталды.
