Бағалы қағаздар нарығын талдау
Мазмұны
Кіріспе 5
1 Қазақстан Республикасында құнды қағаздар нарығы кәсібінің теориялық негізі 8
1.1 Нарықтың даму жағдайындағы инвестициялық саясат 8
1.2 Құнды қағаздар олардың түрлері және қасиеті 11
1.3 Инвестицияны тарту құралы ретінде құнды қағаздардың нарығы 15
2 Қазақстан Республикасындағы құнды қағаздар нарығын талдау 29
2.1 Қазақстандық қор биржасы KASE 29
2.2 Қазақстан мемлекеттік құнды қағаздар нарығының сараптамасы 32
2.3 Қазақстандағы мемлекеттік емес құнды қағаздар нарығын талдау 44
3 Қазақстандағы құнды қағаз нарығының дамуының негізгі мәселесі және оны шешу жолдары 55
Қорытынды 61
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 63
Кіріспе
Қазіргі кезеңдегі Қазақстанның экономикасын нығайтудың негізгі мақсатының бірі қор нарығын дамыту болып есептеледі, себебі ол әртүрлі жеке меншіктік түрлерін және кәсіпкерлік кәсібіне әсерлі қызмет атқаруын қамтамасыз етеді.
Дамыған мемлекеттердің экономикасында құнды қағаздар нарығы маңызды орын алады, ол тек қаражат қозғалысын реттеп қана коймай өзін-өзі реттеу шартын құрайды.Қоржынды инвестицияның түсімі арқылы даму тәсілін жетілдіріп,құнды қағаз қорын дамытып, ақшаның жаппай өсуіне шек қоятын тағы бір шарасы, несиелік-ақшалық институттардың теңдігін қолдауы және мемлекеттің қаржылық тапшылығын қаржыландыру көзін қолдау құралы.
1 Қазақстан Республикасында құнды қағаздар нарығы кәсібінің теориялық негізі
1.1 Нарықтың даму жағдайындағы инвестициялық саясат
Қазақстан табиғи байлығы мол егеменді мемлекет. Шамамен батыс европамен денгейлес 2,725 милион шаршы шақырымды құраитын алып мемлекет.Толыққанды мемлекет құруға талпынған отандық нарыққа қатысушылар және үкімет тарапынан экономикалық өсуі мен елдің әлеуетіне көбеірек көңіл бөле бастады [2]. Соңғы 14-15 жылдары Қазақстан терең экономикалық құлдыраудан макроэкономикалық өсуге дейінгі ауыр жолдан өтті. Қазақстан Республикасының экономикалық дамуы тікелей байланысты тұрған әлемнің тауарлық нарықтағы шарты айтарлықтай қолайлы, ал мұнайдың бағасы үнемі көтеріліп тұрады.
1.2 Құнды қағаздар олардың түрлері және қасиеті
Өімен байланысты иелік құқығын, өз еркімен нарықта іске асырылып және сатып алу- сату обьектісі, үнемі және бір мәртелік табыс көзі, ақшалық капиталдың әрбір түрі ретінде шыға алатын құжат [7].
- бұл ресурстерге құқықтылығы, өзінің негізінен оқшауланған және өзінің жеке материалдық қалпын иеленеді.
Құнды қағаздар ретінде тек қана ресурустарға құқығы бар, тек келесі қасиеттерді иеленетіндері ғана танылады:
1.3 Инвестицияны тарту құралы ретінде құнды қағаздардың нарығы
Нарықтық экономикаға ауысу меншіктік қатынасын, қожалық субьектісінің қызмет ету механизмінің құрылымын және олардың арасындағы қаржылық байланысының қалпын, дәрежесін өзгертеді. Қаржылық нарығын және құраушы элементтерді- ҚҚН, валюталық, несиелік нарықты дамыту деңгейі өркениетті экономиканы құруда шешуші рөлді атқарады [11].
2 Қазақстан Республикасындағы құнды қағаздар нарығын талдау
2.1 Қазақстандық қор биржасы KASE
Осы сараланымы дамуының бағалануы бірдей емес. Мемлекеттік құнды қағаздардың қуатты көрінісінде кәсіподақтық құнды қағаздар нарығының дамуы жеткіліксіздігі ерекше байқалады. Қалай болғанда сол нарықтың сараланымында соңғы уақытта айтарлықтай өрлеуі сезіледі[21].
Қазақстандағы қор нарығы дамуының алғашқы кезеңі (1991–1994 жылдары) нарықтық қатынастардың элементтері пайда болғанын және жаңа институттардың қалыптасқаны басталғанымен сипатталады.
2.2 Қазақстан мемлекеттік құнды қағаздар нарығының сараптамасы
Мемлекеттік құнды қағаздар нарығы (МҚҚН) отандық қор нарығының ерекше негізі бола алмайды. Қайта дамыған мемлекеттерде қаржы нарығының ажырамас бір бөлігі болып табылады.Қазіргі уақытта МҚҚ нарығына қатысты қызмет ету тәжірибесінің негізінде және нарықтың моделін орта және ұзақ мерзімді рационалды келешекті нарықты басқару сұрағын қалыптастыру болып табылады, мемлекеттің нарық әлеуетін молынан пайдалануын қамтамасыз етеді [24].
Қазақстандағы мемлекеттік қарыздық құнды қағаздар нарығының пайда болу құбылысын үш кезеңге бөлуге болады:
2.3 Қазақстандағы мемлекеттік емес құнды қағаздар нарығын талдау
Мемлекеттік емес құнды қағаздар нарығы халық шарушылығының әртүрлі салаларының коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдары, қаржы ұйымдары, өндіріс және кәсіподақ және өңдеуші және өндіруші өнеркәсіп, және қызмет ету саласы мен халықтың инвестициялық қорға активтерді салу түріндегі қаржы құралы ретінде көрсетілген құнды қағаздар [27] .
Бүгінгі күнде құнды қағаздардың негңзгң айналымы биржалық және биржалық емес нарықтарында кәсіподақтық тұтынушыларының акциялары және облигациялармен көрсетілген.
Қазақстанның құнды қағаздар нарығының дамуы еліміздің қаржылық секторының қайта құрылуының сәтті өтуі негізінде 90-шы жылдардың екінші жартысында келісілді, бұл өз кезеңінде отандық нарықтың қаржы құралы– кәсіподақтық облигацияның жаңадан пайда болуына шарт қойылады. 90-шы жылдардың соңында бірінші облигациялық қарызға алу келесі компаниялармен іске асты: «Фарватер» ААҚ, «Мунай», «Vita», «RG Grands» ЖШС, «Азия-Электрик», «Акцепт Пейдж» ЖАҚ, «Дария » сауда үйі» ЖАҚ.
3 Қазақстандағы құнды қағаз нарығының дамуының негізгі мәселесі және оны шешу жолдары
Бүгінгі қаржы сараланымының ең жақсы дамыған түрі банктік болады. Қор нарығының Қазақстанда дамуына барлық жағдай жасалған. Бұған еліміздің экономикасы жедел қарқында дамуы және әлемдік стандартқа сәйкес инфрақұрылым және институцияналды инветорлардың құрылған категориялары (банктер және жинақты зейнетақы қоры), және активтерді шоғырландырудың жоғары деңгейлігі [34].
Қорытынды
Қазақстанда құнды қағаздар нарығының белсенді қызмет атқаруы аса қажет, онсыз инвестициялық белсенділікті жандандыру мүмкін емес. Қор нарығы, жалпы экономикалық қатынастарды, құнды қағаздарды шығару және оның қатысушыларының жиынтығы болып есептеледі. [39]
Қор биржасы өзін көмерциялық емес серіктестік қалпында шаруашылық субьект ретінде құнды қағаздарының кәсіби қатысушыларына құнды қағаздар саудасының ұйымдастырушысы болып танылады.Қор нарығының түсінігі кез келген тауар нарығының түсінігінен ешқандай аырмашылығы жоқ.Егер зерттеліп нарықтың обьектісін салыстырса айырмашылық пайда болады.Құнды қағаздар нарығының номенклатурасы тауардың нарығына емес, нарықтың өзіне лайық.Құнды қағаздар сатылып, сатып алынып және шексіз айырбастала береді. Қор нарығы – кез келген ел нарығының басты бөлігі оның негізі тауарлық нарық, ақша және ақшалық капитал болып есептеледі.