Предмет: Рум құқығы
Тип: Бақылау жұмыс
Объем: 12 стр.
Год: 2005
|
Закрыть
|
Тұлға туралы ұғым
Жоспар
1 Тұлға туралы ұғым 3
1.1 Тұлға және құқықтық қабілетінің ұғымы. 3
1.2 Рум азаматтарының құқықтық жағдайы 4
1.3 Латиндермен перегриндердің құқықтық жағдайы 7
1.4 Құлдар және либертиндердің құқық жағдайы 8
1.5 Колондардан құқықтың жағдайы 10
1.6 Заңды тұлғалар 11
Әдебиеттер 12
1 Тұлға туралы ұғым
1.1 Тұлға және құқықтық қабілетінің ұғымы
Заңи тіліміздің бойынша жеке адамды біз жеке тұлға деп атаймыз. Өйткені жай адамнан, жай кісіден жеке тұлға деген ұғымның бір айырмашылығы бар. Бұл айрмашылық кісінің құқықтары және міндетіері. Жеке адам осы құқықтары және міндеттеріне не болса, оның жағдайын біз құқықтық қабілеті дейміз. Ежелгі Румда жеке кісілер әлде ұжымдар өзі құқықтарына не болмаса оларды құқықтық субъектер деп атаған. Бірақ әр бірі жеке адамдардың арасында әртүрлі субъектер болған. Өйткені азат кісі, бағынышты кісі, ер әйел, құл, құлиесі, тағы басқалар әртүрлі құқтарына және міндеттеріне не болған. Сондықтан олардың құқықтық жағдайлары да әртүрлі болатын. Ал құқықтық жағдайды румдықтар Status (статус) деп атаған. Сонымен тұлғаның құқықтық статусы деген жеке адамдардың немесе адамдардың ұжымдарының міндеттері және құқытар құрамы.
1.2 Рум азаматтарының құқықтық жағдайы
Алдымызда айтқандай Рум тұрғыны азат болса, Рум мемлекетінің азаматы болса, одан кейін бір үйдің иесі болса бұл тұлға ең толық құқықтарға ие болатын.
Ең толық құқықтардың есебі:
1.3 Латиндермен перегриндердің құқықтық жағдайы
Алдымызда айтқандағындай, Рум мемлекеті алдында бір қалада ғaнa болған. Қалалықтар өздерін Квириттер ден атаған. Тарих бойынша кварит деген бір тайнаның атағы. Ал Рум қаланын жақында Лациум деген ел болған (Latium).
1.4 Құлдар және либертиндердің құқық жағдайы
Тарих бойынша Рум империя болып көп елдерді бастырып, соғысқа қатысқан әскерлерді тұтқынға алып, оларды құлдыққа айналдырған. Құл иелену рум мемлекетінің экономикасының негізі болатын. Алдымен құлдар (servi) адамдардың арасында есептелген жоқ. Мал мен бірге зат (res) сияқты саналған.
1.5 Колондардан құқықтың жағдайы
Колондарды бізге жақын ұғымда диқандар деп айтуға болады. Колондар - ерікті азаматтар болып, бірақ та құқықтық жағдайда Рум азаматтарымен сәйкес болмаған. Олардың құқықтық жағдайы жер иелеріне өте байланысты болған. Жерге ие болмай, колондар жерді жалдап алатын. Ал жалдайтын құны тым қымбат болған. Содан соң, колондар өмір бойы қарайдан шыққан жоқ. Рум колондарының жағдайы орыстардың крепостік диқандарға (крепостные крестьяне) сәйкес болған. Астық өсіріп, колондар өнімдеп көбін жер иесіне беретін. Құл болмай колон құл сияқты болатын.
1.6 Заңды тұлғалар
Алдымен айтылған Рум азаматтары, латиндер, перегриндер, тағы басқалар жеке тұлғалар болған. Ал бірнеше азаматтар кәсіп бойынша бірге қосылса әлде бір іске берілсе бұны қазіргі заманымызда біз заңды тұлға дейміз. Осындай тұлға басқа заңды тұлғамен коммерциялық, құқықтық қатыныстарға бір аттан шығады.
